Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΙΑ

                                 


     Η ΠΟΛΙΟΡΚΙΑ ΤΟΥ ΠΡΟΜΑΧΩΝΑ ΤΟΥ ΑΓ.ΑΝΤΡΕΑ
            ΚΑΙ Η ΕΞΟΔΟΣ ΤΟΥ ΔΟΥΚΑ ΤΟΥ ΜΠΟΦΩΡ

ΑΠΟ ΤΟ ΠΟΛΥ ΚΑΛΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΩΝ ΟΖΚΑΝ BUDAKCI KAI FRANCOIS PUGNERE

(H ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΓΑΛΛΩΝ ΣΤΟ ΚΡΗΤΙΚΟ ΠΟΛΕΜΟ)

Η ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΑΝΔΡΕΑ ( ΜΕ ΤΙΣ ΜΑΥΡΕΣ ΚΟΥΚΙΔΕΣ ΟΙ ΘΕΣΕΙΣ

ΤΟΥ ΠΥΡΟΒΟΛΙΚΟΥ ΤΩΝ ΘΟΩΜΑΝΩΝ)

ΩΡΑΙΟΣ ΧΑΡΤΗΣ ΤΟΥ ΧΑΝΔΚΑ ΜΕ  ΕΠΑΝΩ ΤΙΣ ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ

Ο ΧΑΡΤΗΣ ΜΕ ΤΗΝ ΠΟΡΕΙΑ ΤΩΝ ΓΑΛΛΙΚΩΝ ΣΚΑΦΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΓΑΛΛΙΑ ΣΤΗ ΚΡΗΤΗ

Η ΜΑΧΗΣ ΤΗΣ ΣΑΜΠΙΟΝΕΡΑΣ ΚΑΙ Η ΕΞΟΔΟΣ ΤΟΥ ΔΟΥΚΑ ΤΟΥ ΜΠΟΦΩΡ

H συμφωνία για την παράδοση του Χάνδακα

H συμφωνία για την παράδοση του Χάνδακα

 

Από το ίδιο αγγλικό υπόμνημα θα αναδημοσιεύσομε την πρόταση των Ενετών για την τελική συμφωνία, που έχει περίπου και τη μορφή της συνθήκης η οποία τελικά συμφωνήθηκε. Σημειώνομε ότι το κείμενο της οριστικής συμφωνίας που υπεγράφη δεν έχει δημοσιευθεί αυτούσιο. Ακόμη το υπόμνημα αναφέρει ως ημερομηνία της συμφωνίας την 6η Σεπτεμβρίου. Όπως προαναφέραμε, τόσο ο ιστορικός του 19ου αιώνα Βασίλειος Ψιλάκης όσο ο Νίκος Σταυρινίδης στη μελέτη του για την τελευταία φάση της πολιορκίας του Χάνδακα, αναφέρουν την ίδια ημερομηνία, ενώ ο κ. Θεοχάρης Δετοράκης στο επίτομο έργο του για την Ιστορία της Κρήτης κάνει αναφορά στην 16η του ίδιου μήνα. Πάντως αν η πραγματική ημερομηνία είναι η 6η Σεπτεμβρίου δεν «καλύπτεται» η προθεσμία των 12 ημερών στην οποία Ενετοί και Τούρκοι συμφώνησαν προκειμένου να αποχωρήσουν ο Μοροζίνι και οι δυνάμεις του, αφού αυτή είναι βέβαιο ότι συνέβη στις 26 ή ακόμη και στις 27 Σεπτεμβρίου, την ίδια ημέρα που αποχώρησαν οι Ενετοί, όπως αναφέρει ο ίδιος ο αρχιστράτηγος Μοροζίνι στην επιστολή που φέρνομε στο φως.

IV

“Αντίγραφον των άρθρων τα οποία διεβιβάσθησαν και ευρίσκονται εις χείρας του Μεγάλου Βεζύρου

Τα άρθρα της Συνθήκης Ειρήνης, επί των οποίων επήλθε συμφωνία την 6ην Σεπτεμβρίου 1669

1) Προς τον σκοπόν να απολαύση η Δημοκρατία σταθεράν ειρήνην με την Πύλην, ως αύτη πάντοτε επεδίωξε, η πόλις του Χάνδακος με τα κανόνια και τα πολεμοφόδια τα ανήκοντα εις αυτήν θα παραδοθή εις χείρας αυτών που θα υποδειχθούν εκ μέρους του Μεγάλου Βεζύρου, υπό τους αμέσως κατωτέρω αναγραφομένους όρους.

2) Ότι τα φρούρια της Σούδας, Γραμβούσας και Σπιναλόγγας με τας εδαφικάς αυτών περιοχάς, το Φρούριον της Clissa με την εδαφικήν του περιοχήν, και αι άλλαι γενόμεναι κατά την διάρκειαν του τελευταίου πολέμου κτήσεις εις την Bossina, θα ευρίσκωνται ειρηνικώς εις την κατοχήν της Δημοκρατίας άνευ παρενοχλήσεως ή άλλου οιουδήποτε επιβαλλομένου όρου.

3) Ότι όλα τα μεγάλα και μικρά πυροβόλα της Αρμάδας, τα οποία απεβιβάσθησαν εις τον Χάνδακα, θα δύνανται να επανεπιβιβασθούν ελευθέρως.

4) Ότι 12 ημέραι αδείας κατά τα συμφωνηθέντα παρέχονται διά την επιβίβασιν και διαβίβασιν των ιερών και κοινών πραγμάτων, των κανονίων και πυρομαχικών, ανηκόντων εις την ως άνω Αρμάδαν, των ζωοτροφιών ή άλλων αγαθών και αποσκευών οιωνδήποτε, ως επίσης των τραματιών και ασθενών, όλων των απομενουσών στρατιωτικών δυνάμεων, των γαλεωτών και όλων εκείνων των εντοπίων και ξένων, οι οποίοι προτίθενται να επιβιβασθούν, ώστε να δύνανται να γίνη η μεταφορά αυτών δια γαλερών και λέμβων· προ δε της εκπνοής της προθεσμίας ταύτης δεν θα προβληθή κατʼ ουδένα λόγον αξίωσις περί παραδόσεως της πόλεως ή μέρους ταύτης.

5) Ότις εις περίπτωσιν καθʼ ην η ως άνω προθεσμία των 12 ημερών δεν θα είναι αρκετή δια την επιβίβασιν όλων των δυνάμεών των και των προμνημονευθέντων πραγμάτων των, ο Μέγας Βεζύρης αναλαμβάνει, αφού παραδοθή η πόλις εις αυτόν να χρησιμοποιήση ιδικάς του λέμβους προς μεταφοράν εκείνων που παρέμειναν εις τα ενετικά πλοία, τα οποία ευρίσκονται διά τον σκοπόν τούτον προς το μέρος της τάφρου.

6) Ότι διαρκούσης της προσδιορισθείσης προθεσμίας δια την επιβίβασιν, αμφότερα τα μέρη δέον να κρατήσουν τας θέσεις, τας οποίας τώρα κατέχουν, όρος ο οποίος θα τηρηθή με πάσαν δυνατήν ακρίβειαν και ευπρέπειαν, απαγορευμένου εις τους στρατιώτας να προχωρούν ή να διαλέγωνται προς αλλήλους, ίνα αποφευχθή η αταξία, που θα ήτο δυνατόν να προέλθη εκ τούτου και θα είναι καθήκον των αξιωματικών, να αναλάβουν να μεταχειρισθούν ως εχθρούς τους οπωσδήποτε παραβάτας του ενός ή του άλλου μέρους, χωρίς τούτο εκ τούτου να θεωρηθή ως παραβίασις της συνθήκης ειρήνης εκ μέρους εκατέρας μερίδος.

7) Ότι ευθύς μετά την υπογραφήν των άρθρων τούτων, με το συμφωνηθέν σήμα της λευκής σημαίας, πάσα εχθροπραξία και πολεμική εργασία επί και υπό την γην πρέπει να σταματήσουν· να υποδειχθούν όμηροι και να αποσταλούν εκατέρωθεν τέσσαρα άλλα πρόσωπα δια την επακριβή παρακολούθησιν της ως άνω καταπαύσεως των προμνημονευθέντων έργων.

8) Ότι προς εξασφάλισιν της εκπληρώσεως των άρθρων τούτων, θα δοθούν τρεις όμηροι εκατέρωθεν περιωπής και αντιστοίχου κοινωνικής θέσεως· προτείνομεν από την ιδικήν μας πλευράν τους τρεις ευγενείς Ενετούς, τον Faustin de Riva, Αντιναύαρχον της Αρμάδας, τον Gio Bacca Calbo, Στρατηγόν επί των Πολεμοφοδίων και Ζωοτροφιών, και τον Zaccharia Mocenigo, δούκα και τώρα ιδιωτεύοντα εν Χάνδακι· και εις ανταλλαγήν ζητούμεν τους Dabri Πασά, Βεηλέρβεην του Semesvar, Αχμέτ Πασάν, Αγάν των Γενιτσάρων και Gassit Βέην, Αρχιλογιστήν της Ρωμυλίας· και οι όμηροι ούτοι δεν θα επιστραφώσι, μέχρις ότου τελειώση η επιβίβασις.

9) Ότι προς εξασφάλισιν, εκ μέρους μας πάσα δυνατή φροντίς θα ληφθή κατά την επιβίβασιν και θα γίνουν δεκτοί δύο αντιπρόσωποι δια να παρακολουθήσουν την εκτέλεσιν. Πρέπει να είναι ναυτικοί, ίνα ομού με δύο εκ των ναυάρχων μας, επαγρυπνήσουν επί της προθεσμίας της παραχωρηθείσης δια την επιβίβασιν.

10) Ότι τα πλοία που θα χρησιμοποιηθούν κατά την επιβίβασίν μας, ίνα γίνη αύτη με την μεγαλυτέραν δυνατήν ταχύτητα, θα προσεγγίσουν όσον το δυνατόν πλησιέστερον προς τον λιμένα· και προς τον σκοπόν τούτον αι γαλέραι και τα άλλα πλοία να δύνανται να μετακινώνται προς τα εμπρός και προς τα οπίσω νύκτα και ημέραν, άνευ παρενοχλήσεως.

11) Ότι θα επιτραπή εις την ενετικήν Αρμάδαν να παραμείνη σταθμεύουσα, μέχρις ότου ετοιμασθή να αποπλεύση, και αμφότερα τα μέρη θα λάβουν επί τούτου επιμέλειαν ως καλοί φίλοι.

12) Ότι πάσα λεία πλοίων, γενομένη υπό της ενετικής Αρμάδας μετά την υπογραφήν της παρούσης ειρήνης, πρέπει μετʼ ακριβείας να επιστραφή και το αυτό ισχύει διʼ όσα πλοία έγιναν λεία του τουρκικού Στόλου· και επειδή υπάρχουν μεμονωμένα πλοία, πλην των προμνημονευθέντων, τα οποία εκτελούν καταδρομάς υπό την ενετικήν σημαίαν, όχι μόνον θα επιβληθή διʼ επισήμου διατάγματος εις το πλήρωμά των η υποστολή της σημαίας και θα αφαιρεθούν τα σχετικά προνομιακά έγγραφα, αλλά και οι παραβάται αμφοτέρων των μερών θα τιμωρώνται δια θανάτου μετά την παρέλευσιν τεσσαράκοντα ημερών (προθεσμίαν παρεχομένην μέχρι της ειδοποιήσεως των), μετά την πάροδον των οποίων οι συνεχίζοντες τας καταδρομάς θα θεωρώνται ως εχθροί υπʼ αμφοτέρων των μερών και η τιμωρία των δεν θα είναι δυνατόν να επιρριφθή εις εκάτερον μέρος ως παραβίασις της παρούσης συνθήκης.

13) Ότι οι σκλάβοι αμφοτέρων των πλευρών, οι κατεσπαρμένοι εις οιονδήποτε απόμερον μέρος, θα καθίστανται αμοιβαίως ελεύθεροι, όταν η Δημοκρατία αποστείλη τον πρεσβευτήν αυτής εις την Πύλην· τότε όχι μόνον οι συμπατριώται και οι υπήκοοι Ενετοί οιασδήποτε τάξεως, αλλά και πρόσωπα οιασδήποτε εθνικότητος, τα οποία συνελήφθησαν καθʼ ον χρόνον υπηρέτουν εις τον παρόντα πόλεμον, θα καθίστανται καλή τη πίστει ελεύθερα.

14) Ότι χάριν της συνθήκης ταύτης θα παραχωρηθή συγγνώμη εις τους υπηκόους αμφοτέρων των μερών, οίτινες υπό οιανδήποτε αυτών ιδιότητα υπηρέτησαν το αντίθετο μέρος.

15) Και δυνάμει της παρούσης ως άνω συνθήκης ειρήνης θεωρούνται τα άρθρα της άλλης τελευταίας ειρήνης ως αντιστοίχως επικυρωθέντα. Ούτε θα παρασχεθή οιαδήποτε εξ αυτής αφορμή ή αιτία διʼ οιανδήποτε αντίθετον αξίωσιν, πλην του να συνεχισθή εν ονόματι της προμνημονευθείσης τελευταίας συνθήκης η καταβολή επιχορηγήσεως δια την νήσον Ζακυνθον, η οποία εκ τούτου θα αρχίση καταβαλλομένη από τώρα και εις το εξής.

16) Πάντα τα ως άνω άρθρα της παρούσης συνθήκης ειρήνης οφείλουν να υπογραφούν και σφραγισθούν, γραφόμενα επί δύο φύλλων χάρτου, του ενός εις τουρκικήν γλώσσαν, υπογραφομένου υπό του Μεγάλου Βεζύρου και σφραγιζομένου με την επίσημον σφραγίδα και μέλλοντος να παραμείνη εις χείρας του Αρχιστρατήγου, του άλλου εις ιταλικήν γλώσσαν, υπογραφομένου υπό του Αρχιστρατήγου και του Συμβουλίου του και σφραγιζομένου με την σφραγίδα της Δημοκρατίας, μέλλοντος να παραμείνη εις χείρας του Μεγάλου Βεζύρου· έκαστον των φύλλων τούτων θα έχη προσηρτημένην την μετάφρασιν, υπογραφομένην υπό των δημοσίων του Κράτους λειτουργών, δηλ. το Τουρκικόν κείμενον εις ιταλικήν και το ιταλικόν εις τουρκικήν γλώσσαν, ίνα αμφότερα τα μέρη δύνανται να ίδουν, ότι δεν υπάρχει πρόθεσις δόλου και ότι όλα θα τηρηθούν απαραβίαστα με τον όρκον αμφοτέρων.

Ότι ο Μέγας Βεζύρης, λαβών υπʼ όψιν την τόσον μακράν, αποφασιστικήν και γενναίαν άμυναν, την οποίαν οι πολιορκούμενοι εκράτησαν με τόσην τιμήν, επέτρεψεν εις αυτούς να αποκομίσουν τέσσερα κανόνια εκ των πυροβολαρχιών του Φρουρίου.

Francesco Morosini, Αρχιστράτηγος.

Gieronimo Battaglia, Γενικός Προβλεπτής.

Lorenzo Cornero, Προβλεπτής της Αρμάδας.

Zorzi Benzon, Ναύαρχος του Κόλπου.
  

           Ο προδότης του Μεγάλου Κάστρου !

οι επιθέσεις από τον Προμ. Αγ. Ανδρέα και Σαμπιονάρα όπως περίπου τους είχε υποδείξει ο Μπαρότσης

Για την πράξη του αυτή ο Μπαρότσης αμείφτηκε πολύ καλά από τον Κιοπρουλή. Η ανταμοιβή και το δώρο που πήρε δεν έμοιαζε με κανενός άλλου. .Εκδόθηκε ειδικό αυτοκρατορικό μπεράτι που τον κατέτασσε σε ιδιαίτερη τιμητική σειρά και θέση που ακόμα και μουσουλμάνος σπάνια θα μπορούσε να έχει.

Μια σκοτεινή νύχτα ένας άνθρωπος με μαύρη ψυχή έφυγε από το μεγάλο Κάστρο και χάθηκε στο σκοτάδι. Ήταν  Βενετσάνος. Ο επίβουλος μηχανικός, ραδιούργος, πολυμήχανος, έξυπνος, φιλοχρήματος Ανδρέας Μπαρότσης , ο προδότης του Μεγάλου Κάστρου. Ήταν Νοέμβριος του 1667. Οι φρουροί δεν ξαφνιάστηκαν που είδαν τον άνδρα αυτόν στις γραμμές τους, είχαν συνηθίσει  σε τέτοιες νυχτερινές επισκέψεις. Ήταν τόσες πολλές οι αυτομολήσεις τον τελευταίο καιρό που θεωρούνταν πια κάτι πολύ κοινό. Λέγανε πως τούτος ο άνθρωπος είχε μια εξαιρετική τεχνική ιδιοφυΐα , ακριβό σχεδιασμό και πολύ φιλοδοξία.


«…Κι ειπέν του απού του Δερματά μπορεί να μας νικήση,
Όχι από μέσα του γιαλού, αμμ΄απού το Καντόνι
Τ΄ αγίου Πνευμάτου το τειχιό, όπου ΄τον το ροκιόνι.
Κι απού τηνΆμμο αν έλθουνε και ΄κει για να σιμώσουν
όσαις κι α ρίξουν λουμπαρδαίς, δεν ημπορά του δώσου.
Τούτοι δυο τόποι ήτονε κάτω ΄ς  τα περιγιάλια
Και τύχαινε για να το πη τούτο αγάλια ΄γάλια.
Μα το ‘ πε όξω φανερά ο λόγος όπου ΄βγήκε
Και του Μπαρότση  ΄ς τη καρδιά ο δάιμονας εμπήκε,
Γιατ΄ έτονε με το μουσού κι΄ ότ΄ είχανε συντύχη…

…οπού της Άμμος τη μεργιά κι απόυ τον Άγιον Αντρέα ,
Γιατί δεν ήτον φύλαξαις ΄ς  εκέινηςν την μερέαν. ..

Μπαρότσης ο αλύπητος κ έίχεν αποφασίση
Και γίνηκε επίβουλος Ιούδας και προδότης
Κι ΄όξω  την  νύκτα έδωκε και ΄γινε καταδότης.»
                                 Μαρίνος Ζάνε Μπουνιαλής, Ο Κρητικός πόλεμος

Ο Κρητικός Πόλεμος όπως λέγεται ο πόλεμος ανάμεσα στους Ενετούς και τους Τούρκους , όπως όλοι γνωρίζουμε κράτησε είκοσι τέσσερα  ολόκληρα χρόνια και απ΄ αυτά τα 22 αφιερώθηκαν στην πολιορκία της πόλης του Ηρακλείου . Είναι γνωστό επίσης πως από τους βασικούς λόγους που η πόλη « έπεσε » στα χέρια των Τούρκων ήταν μεταξύ άλλων και οι προδοσίες πολλών βενετών, γάλλων  και άλλων που αυτομολούσαν στην αντίθετη μεριά , με πιο γνωστή και οδυνηρή για την εξέλιξη των γεγονότων, αυτήν του Ενετού Μηχανικού Ανδρέα Μπαρότση. Αυτός τους υπέδειξε ποια ήταν τα ευάλωτα σημεία του Μ. Κάστρου και τους είπε από πού πρέπει το κτυπήσουν αν θέλουν αυτός ο πόλεμος κάποτε να τελειώσει και να βρει τους Τούρκους νικητές.
Μέχρι το τέλος του 1667 οι Τούρκοι πολεμούσαν την ΝΔ μεριά των Τειχών στον Προμαχώνα του Παντοκράτορα, Βηθλεέμ και Μαρτινέγκου. Οι δύο άκρες της θάλασσας οι προμαχώνες του Αγίου Ανδρέα και Σαμπιονέρας δεν είχαν δεχτεί επίθεση μέχρι τότε λόγω της ιδιομορφίας του εδάφους , επειδή ήταν βραχώδες και με άμμο. Από τον Ιανουάριο του 1668 από πληροφορίες πολλών  αυτομόλων και κυρίως του Ανδρέα Μπαρότση ο  Μ. Βεζίρης  αλλάζει τακτική ακολουθώντας τις οδηγίες του. Ο Μπαρότσης γνώριζε πολύ καλά τα μηχανικά έργα αμύνης και λέγανε πως η στρατηγική του ιδιοφυία  ήταν  αναμφισβήτητη. Ο φθόνος, η πλεονεξία η απόκτηση πολλών χρημάτων και τιμαρίων πιθανόν να τον οδήγησαν σε τέτοια προδοτική δράση.  Αποκαλύπτει λοιπόν στους Τούρκος όλες τις αδυναμίες του αμυντικού συστήματος των Ενετών και μάλιστα υπάρχει αναφορά σε κείμενα του Pavanello  ότι χάραξε πάνω σε μαλακό λίθο λεπτομερές σχέδιο της πόλης για να κατατοπίσει τον Μεγάλο Βεζίρη.  Φτιάχνουν επιχωματώσεις μεγάλης κλίμακας, κτίζουν ισχυρά λίθινα βάθρα για να στηρίξουν τα κανονιοστάσια τους, και υψηλούς πύργους απέναντι από τα δύο άκρα τοποθετώντας σ΄ αυτούς τα πυροβόλα τους έτσι ώστε να προκαλούν συνεχείς ζημιές στους δύο προμαχώνες.
Για την πράξη του αυτή ο Μπαρότσης αμείφτηκε πολύ καλά από τον Κιοπρουλή. Η ανταμοιβή και το δώρο που πήρε  δεν έμοιαζε με κανενός άλλου. .Εκδόθηκε ειδικό αυτοκρατορικό μπεράτι που τον κατέτασσε σε ιδιαίτερη τιμητική σειρά και θέση που ακόμα και μουσουλμάνος σπάνια θα μπορούσε να έχει. Συνήθως δεν χορηγούνταν τιμάρια και φέουδα στους Χριστιανούς αλλά αυτή εδώ ήταν μια πολύ ιδιαίτερη περίπτωση. Ο Κιοπρουλής τον θεώρησε φίλο του και μια από τις διακρίσεις του ήταν ο τίτλος : « Ο τύπος και ο υπογραμμός του έθνους των Χριστιανών ο Ανδρέας* ».Το δε φέουδο που του παραχωρήθηκε βρισκόταν στην επαρχία Τεμένους  και συγκεκριμένα το χωριό Επάνω Αρχάνες  με την κοινοτική του περιφέρεια καθώς και μια μεγάλη έκταση δυτικά του Κανλί – Καστελλίου.
Στα Τούρκικα Αρχεία Ηρακλείου σύμφωνα με τον Ν.Σταυρινίδη οι Μπαρότσηδες ήλθαν στην Κρήτη σαν άποικοι ευγενείς στα 1252 , περίπου 41 χρόνια μετά την κατάκτηση του νησιού από τους Ενετούς. Ο πρώτος Μπαρότσης που εγκαθίσταται στην Δυτική  Κρήτη ονομάζεται  Ανδρέας και   δίδεται σ  αυτόν δύο καβαλλαρίες , δηλ. δύο φέουδα που ήταν τα χωριά Μυριοκεφάλα, Αργυρούπολη, Άγιος Κωνσταντίνος και Ρούστικα του Ν. Ρεθύμνης .Ακόμη και σήμερα μια ολόκληρη συνοικία της Αργυρούπολης ονομάζεται « Μπαροτσιανά». Επίσης υπάρχει και μια εκκλησία στην ίδια συνοικία με το όνομα « Η Παναγία του Μπαρότση». Μέχρι και το 1941 στο χωρίο Αργυρούπολη σωζόταν το μέγαρο Μπαρότση το οποίο κατεδαφίστηκε από τους Γερμανούς για να χρησιμοποιηθούν τα υλικά σε ένα κέντρο διασκέδασης. Σα Ρούστικα υπάρχει η τοποθεσία « Μπατσουναριά » και μια μεγαλοπρεπής βρύση με πολλά εδώλια που φέρει την επιγραφή Φραγκίσκος Μπαρότσης και χρονολογείται το 1509. Οι Μπαρότσηςδες συναντούνται και σε άλλα μέρη της Κρήτης, όπως στο μοναστήρι της Κεράς Γωνιάς Κισάμου στα 1659, αλλά και στο Μεγάλο Κάστρο που στο μόνο έγγραφο που σώζεται αναφέρεται ότι ανήκαν στην τάξη των « πολιτών». Στο Μεγάλο Κάστρο υπήρχε επίσης μια ορθόδοξη εκκλησία « η Παναγία η Μπαροτσανή » που πιθανόν στο ίδιο κτίσμα ή τοποθεσία υπήρχε και η οικία Μπαρότση.
Ο Ανδρέας Μπαρότσης που θα απασχολήσει εμάς ανήκε δογματικά και φυλετικά στην οικογένεια των Βενετσιάνων Μπαρότσηδων και μάλιστα οι ιστορικοί της εποχής τον θεωρούν Λατίνο στο θρήσκευμα .

Μετά το τέλος  του περίφημου Κρητικού πολέμου σύμφωνα με τα Τούρκικα Αρχεία Ηράκλειου , ο Ανδρέας Μπαρότσης παραμένει στην πόλη για δύο περίπου χρόνια. Προσπαθεί να ζήσει από το φέουδο που του παραχωρήθηκε σαν αμοιβή για την προδοσία του  όμως συναντά πολλές δυσκολίες και από τους Χριστιανούς δουλοπάροικούς του και από τους Τούρκους αγάδες και άλλους ισχυρούς ης εποχής.
Συνεχίζει να χρηματίζεται για διάφορες υπηρεσίες του , όμως το φέουδό του αν και ήταν προσοδοφόρο δεν του αποφέρει τα έσοδα που εκείνος είχε υπολογίσει. Ειδικά από τα χωριά των Επάνω Αρχανών και Κανλί Καστελλίου όσοι ήθελαν να επισκεφθούν μέρη που οδηγούσαν στο Μονοφάτσι και στη Μεσσαρά έμεναν σ αυτά μαζί με τα ζώα τους και ανάγκαζαν τους κατοίκους Χριστιανούς να τους τροφοδοτούν. Επιπλέον οι τουρκικές αρχές ανάγκαζαν τον Μπαρότση να τους πληρώνει διάφορα ποσά , δημιουργώντας πολλά εμπόδια όταν ήθελε να εισπράξει τα νόμιμα δικαιώματα που τα εισέπρατταν αυτοί οι ίδιοι που θεωρούνταν εισπράκτορες του Δημοσίου. Όλος ο χριστιανικός πληθυσμός μισούσε θανάσιμα τον Μπαρότση ώστε ακόμα και οι δικοί του δουλοπάροικοι τον εγκαταλείπουν και τα χωριά από το φέουδό του αρχίζουν να ερημώνονται . Άρχισε να νοιώθει ανασφαλής στην Κρήτη και ειδικότερα μετά την αποκατάσταση των Ενετών με την Οθωμανική Αυτοκρατορία όταν οι ενετοί έμποροι δεν έλειπαν από τα Κρητικά λιμάνια. Ήξερε πως για τους Ενετούς θα ήταν πάντα ένα « μαύρο πρόβατο» αφού τον θεωρούσαν κύριο υπεύθυνο για τον χαμό του πιο σπουδαίου τους φρουρίου στη  Μεσόγειο θάλασσα. Η αλήθεια ήταν πως ο Μπαρότσης παρακολουθείτο συνέχεια σε κάθε του κίνηση. Ήθελε λοιπόν να φύγει από το νησί και να αλλάξει το φέουδό του με ένα άλλο αυτό της Χίου ή να εγκατασταθεί στην Κων/λη. Φεύγει από την Κρήτη το 1671 για την Ανδριανούπολη πράγμα που οι Βενετσιάνοι πράκτορες πληροφορούνται αμέσως όπως και ο Βάϊλος ( πρέσβης ) της Ενετίας στην Κων/λη. Μάλιστα στις αρχές του Ιανουαρίου του 1672 γίνεται μια απόπειρα δολοφονίας του Μπαρότση από έναν Γάλλο Ευγενή που ονομαζόταν Κόντε , με πιστόλι, την ώρα που έπαιζαν μαζί,  χαρτιά. Ο υπηρέτης του Γάλλου έβαλε μπροστά το χέρι του και ο  Μπαρότσης δεν έπαθε τίποτα.
Επιστρέφει και πάλι στην Κρήτη,  τον  παρακολουθούν άγρυπνα .Ένα μυστικό έγγραφο του αρχείου της Ενετίας αναφέρει πως ο Κιοπρουλής που βρίσκεται στην Πολωνία χρειάζεται τη γνώμη του Μπαρότση για ο φρούριο Καμενέτζ που  πληροφορείται από ένα Γάλλο αρχιμηχανικό. Μεταφέρεται στην Κων/λη με γαλέρα και συναντιέται με τον Μεγάλο Βεζίρη. Του χαράζει μάλιστα πάνω σε πέτρα το φρούριο του Καμενέτζ για να δει ο Κιοπρουλής αν ήταν το ίδιο με αυτό που έλεγε ο Γάλλος μηχανικός και τωρινός προδότης σχεδίων. Η βοήθεια του Μπαρότση αποδείχτηκε τόσο πολύτιμη που το κάστρο έπεσε στα χέρια των Τούρκων, καταστώντας τον Μπαρότση απαραίτητο τεχνικό σύμβουλο του Μ. Βεζίρη. Είναι η στιγμή που βρίσκει την ευκαιρία ο Μπαρότσης να ζητήσει την εγκατάλειψη του φέουδού του στην Κρήτη παραθέτοντας ένα σωρό λόγους και να του δοθεί αυτό της Χίου. Ο Μ. Βεζίρης όμως δεν εκπληρώνει την επιθυμία του αμέσως και ο Μπαρότσης επιστρέφει ξανά στην Κρήτη φέρνοντας « φιρμάνι » από το Τελωνείο της Κωνσταντινούπολης για αυτό το θέμα. Οι διαταγές αυτές όμως δεν γίνονται δεκτές από τους Γενίτσαρους και Αγωνιστές που έχουν πια εγκατασταθεί στο Μ. Κάστρο . Είναι Γενάρης του 1673. Ο Μπαρότσης ξαναφεύγει από την Κρήτη για την Ανδριανούπολη. Συνεχίζει να είναι ο ευνοημένος του Κιοπρουλή και να τον βοηθά σε όλες τους τις στρατιωτικές επιχειρήσειςμέχρι και το 1676 που ο Φεζίλ Αχμέτ Πασάς Κιοπρουλής πεθαίνει. Η θέση του Μπαρότση γίνεται πολύ δύσκολη τώρα και προσπαθεί αν κερδίσει την εύνοια του νέου πασά Καρά Μουσταφά συνεχίζοντας να προδίδει χίλια δυο σχέδια . Έχει χάσει πια κάθε αίσθημα ανθρωπισμού και χριστιανικής συνείδησης και γίνεται όργανο δολοπλοκιών και πολίτικων βλέψεων και για άλλα κράτη. Τον χρησιμοποιούν οι Γάλλοι που έχουν συμφέροντα να εξωθήσουν την Οθωμανική Αυτοκρατορία κατά των Γερμανών. Έτσι πια αμείβεται από παντού.   Το Σεπτέμβριο του 1677 επιτελούς καταφέρνει να ανταλλάξει το φέουδό του στην Κρήτη με το χωριό Χαλκούση της Χίου. Νομίζει ότι μ αυτόν τον τρόπο θα ησυχάσει πια από τις τύψεις και τις φοβίες του .Οι Ενετοί όμως δεν λησμονούν ανθρώπους σαν αυτό και η ώρα της εκδίκησης φτάνει σιγά σιγά.
Οι Βενετσιάνοι Βάϊλοι έχουν εξουσιοδοτηθεί από την προϊσταμένη τους αρχή να μην λυπηθούν όσα χρήματα και αν ξοδέψουν στην υπόθεση αυτή, αρκεί να τον εξοντώσουν. Στα 1680 επιχειρείται μια νέα απόπειρα εναντίον του Μπαρότση. Ο Τζιοβάννι Μοροζίνι Πρέσβης της Ενετίας στην Κωνσταντινούπολη, εξαγοράζει με πολλά χρήματα κάποιον Βενετσιάνο Τζουάννε Ντάμπι που ήταν εξόριστος στην Κωνσταντινούπολη  καθώς και ένα εξωμότη του Χασάν Αγά, πρόγονο του Νταμπί και φίλο του Καρά Μουσταφά Πασά. Του βάζουν  μια μέρα στο κρασί μερικές στάλες δηλητήριο, όμως ή λόγω γερής κράσης του Μπαρότση ή γιατί το δηλητήριο δόθηκε σε λίγη ποσότητα ή λόγω παλαιότητας είχε χάσει την δραστικότητά του, ο Μπαρότσης αν και έχασε τις αισθήσεις του και πάλι σώθηκε.
Άλλη μια απόπειρα γίνεται τον Απρίλιο του 1682 που θα είναι και η τελευταία. Του στήνουν παγίδα και τον δηλητηριάζουν ξανά. « …οι γιατροί του βρήκαν ότι είχε εσωτερικές διαβρώσεις, φλογώσεις στο πρόσωπο και η διάγνωσή του ήταν πως έπασχε από κακοήθη πυρετό…άρχισαν τις εντομές και τις καυτηριάσεις. Στο τέλος είπαν ότι το κακό της αρρώστιας βρισκόταν στα έντερα του αρρώστου κι απελπίσθηκαν, δεν πήγε ο νους τους στην πραγματική αφορμή της ασθένειας.* »
Κι όπως δεν είχε κανένα συγγενή , ούτε φίλο κανένας δεν ενδιαφέρθηκε γι  αυτόν. Στην κηδεία του ακολούθησαν μερικοί από τους Βενετσιάνους και η λειτουργία εψάλλει από τον Επίσκοπο μόνο και μόνο από ευσπλαχνία και για να εκπροσωπήσει την παροικία των Καθολικών της Κωνσταντινούπολης.
Η αμοιβή των δύο ανδρών που έβαλαν τέλος στη ζωή του Ανδρέα Μπαρότση ήταν : Στον Χασάν Αγά 2 πουγκιά χρήματα και του Τζουάννε Ντάμπι  εκτός από ημερήσια επιχορήγηση πήρε σαν δώρο και 200 ρεάλια και φυσικά πήρε χάρη για τον υπόλοιπο χρόνο της εξορίας του.
Όλοι όσοι επέζησαν εκείνα τα χρόνια ήταν της γνώμης πως το Μεγάλο Κάστρο δεν έπεσε από σπαθί αλλά από προδοσία .Ο μεγάλος Ρεθεμνιώτης ποιητής του Κρητικού πολέμου Ζάνε Μπουνιαλής λέει τελειώνοντας το υπέροχο έργο των 11.000 στίχων του :

Κι ήρθες και με πολέμησες και θέλεις να διγάσαι
Μα πως με πήρες με σπαθί ποτέ σου μην καυχάσαι.

Την  ίδια γνώμη ασπαζόμαστε ως τις μέρες μας.

Πηγές :

*Ο Κρητικός Πόλεμος, Χρυσούλα Τζομπανάκη , Εκδ. Χρ. Τζομπανάκη, 2008
*Ανδρέας Μπαρότσης, ο προδότης του Μεγάλου Κάστρου, Κρητικά Χρονικά , Ηράκλειο
*Η τελευταία περίοδος της πολιορκίας του Μ. Κάστρου,Νικ. Σταυρινίδη, 1979
*Αρχεία Βικελαίας Δημοτικής Βιβλιοθήκης Ηρακλείου
Ο Κρητικός Πόλεμος, Μαρίνου  Ζάνε Μπουνιαλή, εκδ. Αγαθ. Ξηρουχάκη 1908
Μνημεία της Κρητικής Ιστορίας , τόμος 1-6, Σπανάκης Στ.Ηράκλειο 1940-1969,
Χάνδαξ , Στέφανου Ξανθουδίδη, παλαιά έκδοση
« Κρητικά Χρονικά » τόμος Α΄ 1947
http://zhtunteanagnostes.blogspot.com/

Το εξώφυλλο του Κρητικού πολέμου του Μπουνιαλή από την έκδοση στη Βενετία 1681

Η τελευταία περίοδος της Πολιορκίας του Μ. Κάστρου

 Η κατάσταση της πόλης ήταν τρομερή. Οι δρόμοι ήταν γεμάτοι σφαίρες, οβίδες και θραύσματα από νάρκες και χειροβομβίδες. Δεν υπήρχε ούτε εκκλησία ούτε ένα κτήριον που να μην ήταν διάτρητο και σχεδόν ερειπωμένο από εχθρικά κανόνια. Τα σπίτια δεν ήταν πλέον τίποτα παραπάνω από άθλια υπόστεγα. Παντού η δυσοσμία ήταν αηδιαστική. Σε κάθε γωνιά έβλεπες πεθαμένους, τραυματισμένους ή ακρωτηριασμένους…»

Της Ελένης Μπετεινάκη*


Τρεις μήνες πριν την οριστική παράδοση του Χάνδακα στους Τούρκους…
Τούτες οι θύμησες για την πολιορκία του Χάνδακα είναι από τις πιο σκληρές…346 χρόνια πριν κι όμως σώζονται ένα σωρό πέτρες, τα τείχη και οι ιστορίες μας. Κατέβηκα με το ποδήλατο μου σήμερα το πρωί, ξημερώματα σχεδόν, στον κόλπο του Δερματά. Απόλυτη ησυχία, μόνο η θάλασσα ακουγόταν λίγο ανήσυχη… Λες; Σκέφτηκα… Είναι στοιχείο το νερό, φεύγει, έρχεται , ξεπλένει, δεν έχει ψυχή, πως  να θυμάται; Όμως εμείς  πρέπει… συχνά, κι όχι μόνο κάθε επέτειο…






Ιούνιος 1669…Το τελευταίο και μοιραίο έτος της πολύχρονης πολιορκίας του Χάνδακα. Η πόλη έχει πλέον αρχίσει να κλονίζεται. Όλοι κι όλοι οι κάτοικοι της δεν υπερβαίνουν τους 4000, Έλληνες και Βενετοί μαζί. Παντού υπάρχουν χαλάσματα και ερείπια. Μόνο ένα πολύ μικρό κομμάτι μέσα στην παλιά πόλη διατηρεί κάποια κτίρια σε κάπως καλή κατάσταση. Όλη η προσοχή έχει τεθεί στην ενίσχυση της άμυνας. Οι ενισχύσεις αυτές θα αρχίσουν να έρχονται από την Ευρώπη με μισθοφόρα  στρατεύματα. Την άνοιξη του ίδιου έτους μια μεγάλη στρατιωτική δύναμη θα ξεκινήσει το μεγάλο ταξίδι για το νησί για βοήθεια στην Γαληνοτάτη. Ο στόλος που ετοιμάστηκε να  καταπλεύσει  αποτελούνταν από σαράντα ένα πολεμικά και δεκαεπτά μεταγωγικά πλοία και το ταξίδι στην Κρήτη προκειμένου να μην φέρει ρήξη στη σχέση του Λουδοβίκου με τους Τούρκους θα γίνει « τοποθετώντας » στα πλοία την παπική και όχι την γαλλική σημαία.





Διοικητής όλης της ναυτικής δύναμης θα είναι ο Francois De Verdome , δούκας De Beaufort, του δε στρατού ο δούκας de Navailles και η άφιξη στον Χάνδακα θα αρχίσει να γίνεται στις 19 Ιουνίου 1669.
Οι περιγραφές του Ελία Τσελεμπί αλλά και αξιωματικών του στρατού για την κατάσταση της πόλης, μόλις την αντίκρισαν, είναι φρικτές. Ένας απ αυτούς εξιστορεί:
«… Η κατάσταση της πόλης ήταν τρομερή. Οι δρόμοι ήταν γεμάτοι σφαίρες, οβίδες και θραύσματα από νάρκες και χειροβομβίδες. Δεν υπήρχε ούτε εκκλησία ούτε ένα κτήριον που να μην ήταν διάτρητο και σχεδόν ερειπωμένο από εχθρικά κανόνια. Τα σπίτια δεν ήταν πλέον τίποτα παραπάνω από άθλια υπόστεγα. Παντού η δυσοσμία ήταν αηδιαστική. Σε κάθε γωνιά έβλεπες πεθαμένους, τραυματισμένους ή ακρωτηριασμένους…»*.
Περίπου τέσσερις μέρες αργότερα ο στόλος μαζί με τον στρατό έχει πια φτάσει στα χωρικά ύδατα του νησιού . Ήδη από τα ξημερώματα της 20ης  Ιουνίου η πρώτη μοίρα καταφθάνει στη Ντία έχοντας μαζί της τον Beaufort και τον Νavailles που καταπλέοντας στο λιμάνι του Χάνδακα με μια δύναμη 200 ανδρών αποβιβάζονται στο δεύτερο λιμάνι, εκείνο του  Δερματά. Εκεί θα συναντηθούν με τον αρχιστράτηγο Morosini. H κατάπλευση  και αποβίβαση γίνεται μόνο κατά την διάρκεια της νύχτας γιατί την ημέρα οι Τούρκοι βομβαρδίζουν αδιάκοπα τα δύο λιμάνια της πόλης. Οι δε αρχηγοί της βασιλικής φρουράς θεωρούν προσβλητικό και ταπεινωτικό να αποβιβαστούν στον Χάνδακα νύχτα, επιχειρούν μια πρωινή πλεύση και το αποτέλεσμα είναι να βυθιστεί το πλοίο που έχουν στείλει και να πνιγούν όλοι οι επιβαίνοντες.

Φτάνουμε πια στις 23 Ιουνίου και οι διαπραγματεύσεις ανάμεσα στους νεοφερμένους αρχηγούς και τον Morosini αρχίζουν. Ύστερα από πολλές επιφυλάξεις και συζητήσεις αποφασίζεται να γίνει μια ενίσχυση των Ενετών από τους Γάλλους την 25η Ιουνίου,δηλ. δυο μέρες αργότερα. Εφαρμόζεται σχέδιο για το οποίο οι Γάλλοι θα είναι πολύ περήφανοι, και που έχει σαν στόχο να εκτοπιστούν οι Τούρκοι από τα ανατολικά του φρουρίου και να καταληφθεί η περιοχή της Μεσκηνιάς, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Νικόλαος Σταυρινίδης και ιδιαίτερα τα σπήλαιά της. Ένα άλλο τμήμα του στρατού τους θα έκανε έφοδο από την πλευρά της παραλίας μπροστά από τον Προμαχώνα Σαμπιονάρα. Στις επιχειρήσεις  προστίθενται και οι δυνάμεις του ιππικού και ο ίδιος ο Beaufort με μια δύναμη 1500 ναυτών και αυτός από τον ίδιο Προμαχώνα. Όμως από την δύναμη αυτή του Beaufort μόνο 300 άνδρες τον ακολούθησαν και οι Γάλλοι κατάφεραν αιφνιδιάζοντας τους Tούρκους να καταλάβουν μια μεγάλη έκταση, στην περιοχή των σημερινών Πατελών, και να αποκτήσουν σαν λάφυρα 32 τούρκικα κανόνια. Οι ιππείς σκόρπισαν τον τρόμο καταδιώκοντας τους Tούρκους και κακοποιώντας τους ώσπου συνέβη ένα τυχαίο γεγονός , μια πολύ ισχυρή έκρηξη που προκάλεσε πανικό και ολική καταστροφή.
Ο Νίκος Σταυρινίδης  γράφει στην πολιορκία του Mεγάλου Κάστρου, για κείνο το ξημέρωμα της 25ης Ιουνίου του 1669:
«… Ξαφνικά όμως, ακούστηκε ένας εκκωφαντικός κρότος και σείστηκε όλη εκείνη η περιφέρεια των υψωμάτων της Μεσκηνιάς. Ένας μαύρος καπνός υψώθηκε στα μεσούρανα, με ανθρώπινα κομματισμένα κορμιά, πέτρες και χώματα. Επρόκειτο βέβαια για έκρηξη. Η αφορμή της έμεινε άγνωστη. Κάποιος γερμανός στρατιώτης γράφει στο ημερολόγιό του, ότι ένας γρεναδιέρος της βασιλικής φρουράς, κατέβηκε με το φυτίλι αναμμένο στο χέρι του, στο υπόγειο ενός πυροβολοστασίου, όπου είχαν αποθηκεύσει οι Τούρκοι πολύ μπαρούτι και ότι αυτό έδωσε αφορμή στην έκρηξη .Μια φωνή αντήχησε απ άκρη σ άκρη : « Προσοχή στους υπονόμους !» Ενόμισαν δηλαδή ότι εκείνη η περιφέρεια ήταν υπονομευμένη και προσπάθησαν να σωθούν φεύγοντας άτακτα. Οι Τούρκοι τότε ανάλαβαν επίθεση και τους κυνήγησαν με μεγάλη ορμή και λύσσα. Το αποτέλεσμα της επίθεσης αυτής ήταν να χάσουν οι Γάλλοι  245 αξιωματικούς και 560 περίπου στρατιώτες. Μεταξύ εκείνων που χάθηκαν και εξαφανίστηκαν ήταν και ο αρχηγός τους ο δούκας de Beaufort. Ο Κιοπρουλής από τη χαρά του ύψωσε την άλλη μέρα στη σκηνή του λευκή σημαία…».
Το πτώμα του Beaufort παρά τις προσπάθειες των Γάλλων και των Ενετών δεν εντοπίστηκε ποτέ και έτσι ένας θρύλος δημιουργήθηκε γύρω από το όνομά του και την τύχη του δημιουργώντας ένα αιώνιο μυστήριο! Οι Τούρκοι βρέθηκαν με το αναπάντεχο αυτό γεγονός να θριαμβολογούν με την κατάσταση που δημιουργήθηκε. Η έφοδος αυτή τον Γάλλων απέτυχε και μάλιστα με πολύ σοβαρές απώλειες για αυτούς. Με την εξαφάνιση του Δούκα  δημιουργήθηκαν  επίσης και πολλές άλλες προστριβές ανάμεσα στους Βενετσιάνους και τους Γάλλους και  κατάφεραν να χαθεί σχεδόν οριστικά η εμπιστοσύνη μεταξύ τους.
Λένε για τούτη την περίεργη εξαφάνιση πως μετά την έκρηξη που σκότωσε οκτώ από τους άνδρες του επιτελείου του Beaufort  καθώς και το άλογό του και επιστρέφοντας στο φρούριο μαζί με τον υπασπιστή του χάθηκε. Πιθανότατα με τον πανικό που επικράτησε κανείς δεν τον ξαναείδε ποτέ , ούτε το πτώμα του  βρέθηκε κάπου. Έτσι οι Gάλλοι στρατιώτες άφησαν να διαδοθεί στο στρατόπεδο ότι ο Μποφώρ δεν σκοτώθηκε αλλά πιάστηκε αιχμάλωτος από τους Τούρκους. Άρχισαν έρευνες , διαπραγματεύσεις και προσπάθειες να εξαγοράσουν με χρυσό τον αρχηγό τους. Από μαρτυρίες του Τούρκου ιστορικού Ρασίτ μαθαίνουμε για τις ενέργειες αυτές των Γάλλων, αλλά και  πως ήταν αδύνατον να διακριθούν τα χαρακτηριστικά όλων όσων είχαν σκοτωθεί, εκείνη την ώρα,  μιας και τα πτώματα είχαν και διαμελιστεί και αλλοιωθεί λόγω της ζέστης που επικρατούσε την καλοκαιρινή μέρα του Ιούνη. Ο Δούκας Μποφώρ ήταν ένας άνδρας υψηλού αναστήματος με ξανθά μακριά μαλλιά. Ένας άλλος ιστορικός ο Bigge αναφέρει στις γραφές του πως ο Κιοπρουλής επιστρέφοντας στο δικό του στρατόπεδο άδειασε μπροστά στους στρατιώτες του πέντε μεγάλα σακιά με κομμένες και αλατισμένες κεφαλές σκοτωμένων Γάλλων που τις είχαν μαζέψει με σκοπό να τις στείλουν στην Κωνσταντινούπολη αλλά δεν βρήκαν ανάμεσα τους το κεφάλι του Μποφώρ. Έτσι σχηματίστηκε ένας θρύλος για την εξαφάνισή του που ακόμα και μέχρι σήμερα κανένας δεν γνωρίζει τι πραγματικά συνέβη στον άτυχο άνδρα εκείνη την ημέρα του Ιούνη στον Χάνδακα.
Kι ύστερα ήρθα μέχρι την Πύλη Σαμπιονάρα… Τίποτα δεν ακουγόταν… τίποτα δεν  θύμιζε …μακελειό. Οδός Δούκος Μποφώρ , γράφει ψηλά στα δεύτερα τείχη μια ταμπέλα. Αυτό έμεινε τελικά…αυτό και οι θύμησες !
ΠΗΓΕΣ:
Η τελευταία περίοδος της Πολιορκίας του Μ. Κάστρου, Ν. Σταυρινίδης, Ηράκλειο 1979
Ο Κρητικός Πόλεμος, Χρυσούλα Τζομπανάκη, 2008
Επίτομη Ιστορία της Κρήτης, Ι. Μουρέλλου, εκδ. Νικ. Αλικιώτη.1934
Χάνδαξ – Ηράκλειον, Ιστορικά σημειώματα, Στεφ. Ξανθουδίδου. επιμ. Στυλ. Αλεξίου, 1964
cretalive.gr
Εφημερίδα ΠΑΤΡΙΣ
http://zhtunteanagnostes.blogspot.gr/
*Η Ελένη Μπετεινάκη είναι νηπιαγωγός

ΙΟΥΝΙΟΣ -ΙΟΥΛΙΟΣ 1648 ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ ΣΤΟ ΜΑΡΤΙΝΕΓΚΟ

ΙΟΥΝΙΟΣ -ΙΟΥΛΙΟΣ 1648 ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ ΣΤΟ ΜΑΡΤΙΝΕΓΚΟ

ΤΟΝ ΙΟΥΝΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΙΟΥΛΙΟ ΤΟΥ 1648  ΑΡΧΙΖΟΥΝ ΟΙ  ΠΡΩΤΕΣ ΜΕΓΑΛΕΣ ΕΠΙΘΕΣΕΙΣ

ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΟΘΩΜΑΝΟΥΣ ΤΟΥΡΚΟΥΣ ΣΤΟΥΣ ΠΡΟΜΑΧΩΝΕΣ ΤΟΥ ΜΑΡΤΙΝΕΓΚΟ , ΤΟΥ ΙΗΣΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΒΗΘΛΕΕΜ

ΣΤΗΝ ΜΕΓΑΛΗ ΜΑΧΗΣ ΤΙΣ 25 ΙΟΥΛΙΟΥ 1648  ΚΑΤΑΣΤΡΑΦΕΤΑΙ Η ΑΙΧΜΗ ΤΟΥ 

ΠΡΟΜΑΧΩΝΑ ΤΟΥ ΜΑΡΤΙΝΕΓΚΟ  , ΤΟ ΡΙΒΕΛΙΝΟ ΤΟΥ ΚΑΘΩΣ ΚΑΙ ΤΟ ΑΝΑΤΟΛΙΚΟ ΑΚΡΟ ΚΑΙ ΠΛΕΥΡΟ (FIANCO).........OI TOYRKOI ANEBAINOYN ΣΤΑ ΤΕΙΧΗ....

(ΦΩΤΟ ΑΠΟ ΤΑ ΜΕΡΗ ΑΥΤΑ ΤΟΥ ΜΑΡΤΙΝΕΓΚΟ , ΙΗΣΟΥ ΚΑΙ ΒΗΘΛΕΕΜ απο εμένα)

η κορτινα του μαρτινεγκο

το ριβελλινο

ΠΡΟΜΑΧΩΝΑΣ ΜΑΡΤΙΝΕΓΚΟ

Ο προμαχώνας Μαρτινέγκο βρίσκεται στο νοτιότερο σημείο του οχυρού περιβόλου. Πήρε το όνομά του από τον Gabriele Tadini Martinengo.
Ο προμαχώνας έχει συμμετρική διάταξη, με ίσες τις πλευρές των μετώπων του, δυο ημικυκλικά τμήματα και δυο χαμηλές πλατείες. Σύμφωνα με τη σχεδίαση του Giulio Savorgnan, τόσο προς την ανατολική όσο και προς τη δυτική χαμηλή πλατεία οδηγούσε θολοσκεπής στρατιωτική πύλη. Όταν όμως κατά την τελευταία δεκαετία του 16ου αι., αυξήθηκε με νέες επιχωματώσεις η επιφάνεια του "λαιμού" του προμαχώνα, ώστε να κατασκευαστεί επάνω σ' αυτόν ο τεράστιος επιπρομαχώνας Μαρτινέγκο, προέκυψε η ανάγκη να επιμηκυνθούν ανάλογα οι υπόγειες θολοσκεπείς διαβάσεις των πυλών. Φαίνεται ότι το έργο ήταν πολύ μεγάλο σε μια χρονική στιγμή που τα πράγματα ήταν ιδιαίτερα δύσκολα για τους Βενετούς. Έτσι επιμηκύνθηκε μόνο η μια πύλη, αυτή που οδηγούσε στην ανατολική χαμηλή πλατεία. Προκειμένου να εξασφαλιστεί η σύνδεση της δυτικής χαμηλής πλατείας με το ισόπεδο του προμαχώνα, κατασκευάστηκε στη δυτική πλευρά της ένα κεκλιμένο επίπεδο. Η αντίστοιχη πύλη δεν ολοκληρώθηκε ποτέ και από τότε χρησιμοποιήθηκε ως αποθηκευτικός χώρος.

ΠΡΟΜΑΧΩΝΑΣ ΙΗΣΟΥ

Ο προμαχώνας Ιησού πήρε το όνομά του από τη μικρή εκκλησία του Ιησού Χριστού που βρισκόταν κοντά, προς την εξωτερική πλευρά του προμαχώνα. Προέκυψε όπως και ο προμαχώνας Βηθλεέμ, από τη μετασκευή δύο μικρότερων σε διαστάσεις οχυρωματικών έργων που υπήρχαν σε προηγούμενη φάση της οχύρωσης.
Έχει δυο ημικυκλικά τμήματα και δυο χαμηλές πλατείες με κανονιοθυρίδες. Από το εσωτερικό της πόλης προς τις χαμηλές πλατείες οδηγούσαν δυο θολοσκεπείς στρατιωτικές πύλες, οι οποίες ανοίγονταν μέσα στις επιχωματώσεις. Στο ισόπεδο του προμαχώνα, στα σημεία που αυτός ενώνεται με τα ευθύγραμμα τμήματα, κατασκευάστηκαν δυο επιπρομαχώνες.
Σήμερα ο χώρος της τάφρου που είναι δίπλα στον προμαχώνα Ιησού έχει διαμορφωθεί στο κηποθέτρο "Ν. Καζαντζάκης". Ο χώρος που βρισκόταν οι κανονιοθυρίδες της δυτικής χαμηλής πλατείας είναι διαμορφωμένος σε μικρό θέατρο στο οποίο δόθηκε το όνομα "Μ. Χατζιδάκης".

ΠΡΟΜΑΧΩΝΑΣ ΒΗΘΛΕΕΜ

Ο προμαχώνας Βηθλεέμ πήρε το όνομά του από τη μικρή εκκλησία της Παναγίας της Βηθλεέμ που βρισκόταν κοντά.
Έχει την τυπική διαμόρφωση και των άλλων προμαχώνων του Χάνδακα: δύο ημικυκλικά τμήματα, δύο χαμηλές πλατείες στις οποίες οδηγούν δυο θολοσκεπείς στρατιωτικές πύλες. Η όψη της βόρειας πύλης προς την πόλη έχει αξιόλογη διαμόρφωση. Στις χαμηλές πλατείες υπάρχουν χτιστές κανονιοθυρίδες και στοές εξόδου προς την τάφρο.
Στο νότιο ημικυκλικό τμήμα έχει εντοιχιστεί ανάγλυφη πλάκα με το φτερωτό λιοντάρι του Αγίου Μάρκου, τα διάσημα των αξιωματούχων και τη χρονολογία 1575.
Κοντά στον προμαχώνα μέχρι τις αρχές του 20ου αι. σωζόταν μια πυριτιδαποθήκη που χρησίμευε για την αποθήκευση της πυρίτιδας. Είχε ορθογώνιο σχήμα με θολωτή επικάλυψη και η εξωτερική της επιφάνεια ήταν πυραμοειδής. Το πάχος της ήταν από 1,74 ως 2,10 μ. ώστε να αντέχει αποτελεσματικά στην κρουστική δύναμη των εχθρικών βλημάτων. Η μορφή της θύμιζε μικρό πύργο.
Σήμερα οι στρατιωτικές πύλες που οδηγούν στις κανονιοθυρίδες των χαμηλών πλατειών του προμαχώνα έχουν αναπαλαιωθεί. Στο ισόπεδο του προμαχώνα έχει διαμορφωθεί χώρος πρασίνου και περιπάτου με πολύ ωραία θέα. Στην τάφρο κάτω από τον προμαχώνα έχουν διαμορφωθεί παιδικές χαρές και χώροι πράσινου.




(κειμενο  απο ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ
ΤΜΗΜΑ ΕΞΟΜΟΙΩΣΗΣ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ
ΕΑΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ 2000 )