Η ανέγερση πύργων αποτέλεσε ένα από τα οχυρωματικά μέτρα που έλαβαν οι εκάστοτε κατακτητές της Κρήτης (κυρίως Ενετοί και Τούρκοι) για να ισχυροποιήσουν την επικυριαρχία τους στο νησί και να προστατευτούν από τα συνεχή επαναστατικά κινήματα των Κρητικών. Πύργους έκτισαν κι οι Βυζαντινοί την περίοδο 961-1204μΧ, για να προστατεύσουν το θέμα (επαρχία) τους από τις ληστρικές επιδρομές των πειρατών.
Ο Πύργος ήταν ένα ψηλό οικοδόμημα θεμελιωμένο πάνω σε ισχυρή βάση, που χρησιμοποιούνταν κυρίως για αμυντικούς σκοπούς. Το σχήμα του ήταν κυκλικό, ημικυκλικό, τετραγωνικό ή πολυγωνικό. Πύργοι κτίζονταν πολλές φορές στην εξωτερική πλευρά των τειχών ενός κάστρου, κοντά στις πύλες του και στις γωνίες των φρουρίων.
Εδώ θα ασχοληθούμε με τους μεμονωμένους πύργους που είχαν κατασκευαστεί κυρίως στο εσωτερικό του νησιού και στόχευαν στην επιβολή των κατακτητών πάνω στον Κρητικό λαό, αλλά και με λίγους πύργους που ήταν κτισμένοι στις ακτές που είχαν σκοπό την εποπτεία της θάλασσας και να προειδοποιούν τους κατοίκους για εξωτερικούς εχθρούς. Αυτοί οι παραθαλάσσιοι πύργοι λέγονταν προειδοποιητικοί (torrete di aviso). Οι Ενετοί το 1573 σχεδίαζαν να κτίσουν πολλούς πύργους torrete di aviso σε όλες τις ακρογιαλιές, σε αποστάσεις που θα είχαν οπτική επαφή. Οι πύργοι αυτοί ήταν πολυώροφοι και οδηγούσαν από όροφο σε όροφο με κινητές ξύλινες σκάλες.
Ενώ τα κάστρα, φρούρια και καστέλια αποτελούσαν δημόσια κτίρια και ανεγείρονταν με δημόσια δαπάνη και με τις αγγαρείες του ντόπιου πληθυσμού, οι πύργοι ήταν κτίρια μικρότερα που κτίζονταν κυρίως από μεμονωμένα άτομα ή οικογένειες φεουδαρχών με αγγαρείες ή με δικά τους έξοδα. Ήταν δηλαδή ιδιόκτητοι και μεταβιβάζονταν στους απογόνους τους. Γι’ αυτό σε εμφανές μέρος, συνήθως πάνω από το ανώθυρο της κεντρικής εισόδου, έφεραν το οικόσημο της οικογένειας που αποτελούσε και την ταυτότητα του πύργου. Έτσι, αρχικά η συστηματική ανέγερση πύργων έγινε από τους ενετούς φεουδάρχες και ύστερα από τους Τούρκους Μαλικιαναγάδες.
Επίσης, στο παρόν εδάφιο θα αναφερθούμε σε κτίρια τα οποία δεν έχουν τα χαρακτηριστικά των αμυντικών πύργων, αλλά ήταν οι πολυτελείς επαύλεις που διέμεναν οι άρχοντες των χωριών. Οι πύργοι, όπως έχει επικρατήσει να λέγονται, είχαν διαμορφωθεί κατάλληλα ώστε να καλύπτουν τις οικιστικές ανάγκες των φεουδαρχών, αλλά παράλληλα προσέφεραν και διάφορες διοικητικές και στρατιωτικές υπηρεσίες. Ήταν γνωστές ως επαύλεις, κονάκια, σεράγια, που έπαιζαν κι αυτά το ρόλο του πύργου.
Σύμφωνα με ιστορικά έγγραφα ο αριθμός των πύργων ανά επαρχία ήταν: Επαρχία Σητείας 22, Μεραμπέλου 16, Ιεράπετρας 15, Πεδιάδας 24, Ρίζου 4, Καιρουργίου 9, Πυργιώτισσας 7. Αυτός ο αριθμός εκτοξεύθηκε μετά το 1869, όταν οι Τούρκοι έκτισαν πάρα πολλούς δημόσιους πύργους σε όλη την Κρήτη (κουλέδες), οι οποίοι αναλύονται σε ξεχωριστή ενότητα. Οι περισσότεροι από τους πύργους δεν υπάρχουν πλέον, καθώς καταστράφηκαν από την μανία των επαναστατημένων Κρητικών.
Ο πύργος του Μουζουρά είναι ένα τριώροφο αμυντικό οικοδόμημα της βενετοκρατίας ή το πιθανότερο της πρώιμης τουρκοκρατίας, που σώζεται σε πολύ καλή κατάσταση.Ο πύργος έχει κτιστεί με την ίδια αρχιτεκτονική με τους πύργους στις γωνίες της οχύρωσης της μονής Γουβερνέτου κι είναι ένας απ’ τους ελάχιστους που σώζονται.
Το Ραφιόλι ή Μετόχι Ησυχάκη βρίσκεται στην ορεινή περιοχή Νεροκούρου στη θέση Χαλόμετρο και είναι ένα κτιριακό συγκρότημα της ενετικής περιόδου, με εξαιρετική αρχιτεκτονική σημασία. Η περιοχή έχει κηρυχθεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο και τόπος ιδιαίτερου φυσικό κάλλους.
Στο ειδυλλιακό προάστιο των Χανίων Περιβόλια υπήρχε μέχρι την Κατοχή η πολυτελέστατη έπαυλη του Μουσταφά Ναϊλί Πασά, γνωστού με το όνομα Γκιριτλής (=Κρητικός), την οποία γκρέμισαν οι Γερμανοί για να χρησιμοποιήσουν τα υλικά της για το χτίσιμο των δικών τους οικημάτων.
Η Μαλάξα είναι μια ολόκληρη ορεινή περιοχή, τα υψώματα της οποίας φράσσουν από τον νότο τον Κάμπο της Κυδωνίας. Είναι μια οχυρή περιοχή που υψώνεται απέναντι από τη Σούδα, η οποία έχει αποτελέσει θέατρο πολεμικών συγκρούσεων μεταξύ των Κρητικών και των εκάστοτε τυράννων τους.
Στην Κάινα Αποκορώνου ζούσε ένας τρομερός γενίτσαρος που ονομαζόταν Μεχμέτ Αγάς Γενίτσαρης. Καταγόταν από την Τύνιδα της Τυνησίας και ήταν απόγονος κάποιου Αλή, σωματάρχη του τουρκικού στρατού, κατά την απόβαση του στον όρμο της Κύριας Γωνιάς το 1645.
Η ενετική έπαυλη και το ενετικό ελαιοτριβείο βρίσκονται στην Ιερά Μονή Αγ. Γεωργίου στο Καρύδι. Η έπαυλη και το όμορο ελαιοτριβείο χρονολογούνται στο 1650-1750. Η έπαυλη έχει υποστεί μεταγενέστερες επεμβάσεις, οι οποίες όμως δεν έχουν αλλοιώσει ιδιαίτερα την αρχική της μορφή.
Η γειτονιά Αρχοντικά των Παλαιών Ρουμάτων πήρε το όνομα της από την Ενετική έπαυλη που σώζεται και σήμερα, η οποία ανήκε στην οικογένεια των Renier. Η είσοδος της έπαυλης φέρει επιβλητικό θύρωμα και οικόσημο της οικογένειας. Στην οικογένεια αυτή ανήκε ο Νικόλαος Ρενιέρης (1758-1847) που υπήρξε Κρητικός αγωνιστής και πολιτικός.
Στον Ροδωπό Κισάμου υπάρχει η έπαυλη Senekjana (Σενεγκιάνα), στο υπέρθυρο της οποίας υπήρχε η χρονολογία 1575 με λατινικούς αριθμούς. Ασφαλώς η βίλα με τις εντιπωσιακές καμάρες ανήκε σε Ενετό άρχοντα της περιοχής. Η έπαυλη σώζεται σε ημιερειπιώδη κατάσταση στο κέντρο του Ροδωπού.
Κατά την επανάσταση του 1821, η περιοχή ανήκε στον Ενετό Εμίν Αγά Τσοχανταρόγλους. Αυτός άρπαξε την περιουσία της Μονής Κυρίας Γωνιάς, για να την πουλήσει το 1841. Το 1823, ο Ιωάννης Γερανιώτης (Παπαδογιωργάκης) κατέστρεψε τον πύργο και σκότωσε τους Τούρκους.
Στην περιοχή του Ακρωτηρίου Χανίων, οι Τούρκοι είχαν κτίσει δύο πύργους με στόχο τον έλεγχο της περιοχής. Ο ένας ήταν κτισμένος στα Κουνουπιδιανά (κοντά στους τάφους των Βανιζέλων) και ο δεύτερος στις Στέρνες (από τη μεριά του κόλπου της Σούδας). Εκτός από αυτούς υπήρχαν κι άλλοι οχυρωμένοι πύργοι (κατοικίες) όπως αυτός του Μουζουρά.
Πύργοι είχαν κτιστεί και σε άλλες περιοχές του νομού Ηρακλείου. Στον Πανασό Καινουργίου, στην τούρκικη γειτονιά που βρισκόταν νοτιοανατολικά του χωριού και απείχε από το χωριό περίπου 500 μέτρα, υπήρχε πύργος, στον οποίο κατέφυγαν οι Τούρκοι στην επανάσταση του 1821. Τον πύργο προσπάθησαν να καταλάβουν οι οπλαρχηγοί της περιοχής με αρχηγό τον Αστρινό Χατζηδάκη.
Έπαυλη De Mezzo στην Ετιά
(4 ψήφοι)
Η Ετιά είναι ένα εγκαταλελειμμένο Μεσαιωνικό χωριό κοντά στις Λιθίνες Σητείας, που στην ακμή του ήταν το μεγαλύτερο χωριό της Επαρχίας Σητείας με περισσότερους από 500 κατοίκους. Αξίζει μια βόλτα ανάμεσα στα Ενετικά κτίσματα του χωριού.
Η έπαυλη Trevisan στο Κόκκινο Μετόχι
(1 Ψήφος)
Στο Κόκκινο Μετόχι (δίπλα στον Δραπανιά) της επαρχίας Κισσάμου και στη θέση Τρεβιζανά σώζονται τα ερείπια της ενετικής βίλας του Trevisan.
Πύργος Βόιλας
(1 Ψήφος)
Το φρούριο της Βόιλας βρίσκεται 1km μακρυά από το χωριό του Χανδρά, στο πανέμορφο οροπέδιο της Ζήρου. Η Βόιλα ήταν ένα μικρό μεσαιωνικό χωριό, το οποίο έχει ερειπωθεί σήμερα, όπως πολλά χωριά στην περιοχή.
Ο Πύργος του Σύγγελου
(1 Ψήφος)
Ανάμεσα στα χωριά Άνω Βαρσαμόνερο, Καλονύκτη, Άνω Μαλάκι και Κάτω Μαλάκι σε μια περιοχή γεμάτη πρίνους και αρχαίους ελαιώνες, στέκεται ο ερειπωμένος Ενετικός Πύργος του Σύγγελου. Προφανώς το κτίριο αυτό χρησίμευσε για τον έλεγχο της περιοχής από τον ιδιοκτήτη του κατά την Ενετοκρατία.
Ο Πύργος της Ελεύθερνας
(1 Ψήφος)
Στην περιοχή Πυργί της αρχαίας Ελεύθερνας Μυλοποτάμου, που βρίσκεται 24km ανατολικά του Ρεθύμνου, υπάρχουν τα ερείπια ενός πύργου φρουριακής μορφής. Ο πύργος αυτός ήταν προρωμαϊκό κτίσμα και προστάτευε τη μοναδική είσοδο της αρχαίας πόλης.
Πύργος Κορνάρου
(1 Ψήφος)
Ο Πύργος του Κορνάρου βρίσκεται βορειοανατολικά του χωριού Μυρσίνη, σε μια απόμερη τοποθεσία του Μόχλους, 24 χλμ δυτικά της Σητείας. Είναι ένας μικρός τετράγωνος πετρόκτιστος πύργος που χρησιμοποιήθηκε ως παρατηρητήριο από την περίοδο της Ενετοκρατίας, καθώς προσφέρει πολύ καλή θέα προς τις βόρειες ακτές.
Ο Πύργος του Αληδάκη στον Εμπρόσνερο
(2 ψήφοι)
Ο Εμπρόσνερος είναι ένα όμορφο χωριό του Αποκόρωνα, στην είσοδο των στενών της Κράπης και του Κατρέ, που οδηγούν στα Σφακιά. Βρίσκεται σε επίκαιρη θέση νοτιοδυτικά των Βρυσών και δεσπόζει της περιοχής.
Ο πύργος του Μασλούμ Καρακάση
(2 ψήφοι)
Στη Νεάπολη, στην περιοχή του Αγίου Δημητρίου, πάνω από το παλιό υδραγωγείο, βρισκόταν το κονάκι του γενιτσαρου Μασλούμ Καρακάση, που αποτελούσε και τον πύργο του. Είχε κατά την παράδοση 100 πόρτες, μια κεντρική (την πορτέλα) και 30 καμάρες. Η πορτέλα έκλεινε με τον τρόπο που κλείνει στην Κωνσταντινούπολη το κάστρο της Ρούμελης (Ρούμελη Χισάρ).
Πύργος Βαϊνιάς
(4 ψήφοι)
Πάνω από το χωριό Βαινιά Ιεράπετρας βρίσκεται η κορφή του Σταυρού με το κατάλευκο εκκλησάκι του Τιμίου Σταυρού σε πανοραμικό σημείο όπου έχει κανείς τον έλεγχο όλου του ισθμού της Ιεράπετρας. Λίγα μονάχα μέτρα παραπέρα από το εκκλησάκι του Τιμίου Σταυρού στη θέση Πύργος βρίσκεται ένας ακόμα άγνωστος και ξεχασμένος Βενετσιάνικος πύργος.
Πύργος Αμπέλας
(1 Ψήφος)
Μέσα στη Κριτσά, στην τοποθεσία Αμπέλα, υπάρχουν τα ερείπια ενός μικρού μεσαιωνικού πύργου με καμάρα. Προφανώς ο πύργος αυτός χρησιμοποιήθηκε για την επίβλεψη των σοδειών της περιοχής, αλλά και τον έλεγχο του περάσματος προς το χωριό.
Πύργος του Χάνιαλη στο Μαγουλά
(1 Ψήφος)
Ο πύργος του Μαγουλά στο Οροπέδιο Λασιθίου ήταν το θερινό κονάκι-πύργος του Χάνιαλη, ο οποίος διέμενε εκεί τα καλοκαίρια. Ο Χάνιαλης ήταν ένας τρομερός γενίτσαρος, που καταδυνάστευε μια τεράστια σε έκταση περιοχή. Ο Χανιαλής Χασάν Αγάς ήταν κληρονόμος του Ζαδέ Αχμέτ Αγά, του εξισλαμισμένου χριστιανόπουλου από τα Χανιά (Χανιαλή), που ήταν ο μεγαλύτερος και πλουσιότερος μελικιαναγάς (τιμαριούχος) της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Πύργος Pasqualigo στην Νεάπολη
(3 ψήφοι)
Λίγα χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της Νεάπολης, στη βόρεια κλιτύα του όρους Καβαλαράς, υπάρχει το πανέμορφο δάσος του Πασχαλίγο. Το δάσος έχει πάρει το όνομα του από τον Ενετό φεουδάρχη Fillipo Pasqualigo, στρατιωτικό διοικητή του Χάνδακα (1592-1600), ο οποίος διατηρούσε πύργο στην περιοχή.
Πύργος της Ζου
(1 Ψήφος)
Η Ζου είναι ένας μικρός καταπράσινος οικισμός, 7km νότια της Σητείας. Το όνομα της προέρχεται πιθανόν από την τούρκικη λέξη Σου, που σημαίνει νερό, καθώς στην περιοχή ρέουν άφθονα νερά από την περίφημη πηγή Ζου.
Πύργος του Αφεντάκη στους Τουρτούλους
(1 Ψήφος)
Ο Πύργος του Αγίου Γεωργίου Σητείας βρισκόταν στο ομώνυμο χωριό της επαρχίας, που ονομαζόταν τότε Τουρτούλοι. Ήταν η κατοικία του ορντακαγασή (Τούρκαλβανού διοικητή) τη Σητείας, Ιμπραήμ Αφεντάκη ή Αφεντακάκη και ήταν ολόκληρο μέγαρο με μεγάλη αυλή και φυλακές.
Ο Πύργος του Στεργιανού
(1 Ψήφος)
Στο Στεργιανό, που βρίσκεται κοντά στις Βασιλιές, υπήρχε ένας μεγάλος πύργος. Ο πύργος αναφέρεται για πρώτη φορά σε έγγραφο του 1226 και στέκεται ακόμη σε κακή κατάσταση. Μπορούσε να στεγάσει 150 άτομα και είχε φρουριακό περίβολο.
Ο πύργος στους Σταμνούς
(1 Ψήφος)
Ένας Ενετικός Πύργος υπήρχε στους Σταμνούς Πεδιάδας, διώροφος και με πολεμίστρες στον δεύτερο όροφο. Βρίσκεται σε πολύ καλή κατάσταση και χρησιμοποιείται ως κατοικία.
Τα αρχοντικά των Ενετών στο Βενεράτο
(1 Ψήφος)
Το πλούσιο χωριό Βενεράτο Τεμένους, που απέχει 20km από το Ηράκλειο, ήταν κατά τον 16ο αιώνα θέρετρο των Ενετών αρχόντων. Τόσο ευχάριστη ήταν η διαμονή τους εδώ, ώστε το παρομοίαζαν με την Βενετία («παρά κρεμμυδόφυλλο Βενετία»).
Ο Πύργος των Κυρίμηδων
(4 ψήφοι)
Read more: http://www.cretanbeaches.com/el/%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%81%CE%AF%CE%B1-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%BA%CF%81%CE%AE%CF%84%CE%B7%CF%82/%CF%86%CF%81%CE%BF%CF%8D%CF%81%CE%B9%CE%B1-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CE%BA%CE%AC%CF%83%CF%84%CF%81%CE%B1-%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BD-%CE%BA%CF%81%CE%AE%CF%84%CE%B7/%CF%80%CF%8D%CF%81%CE%B3%CE%BF%CE%B9-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CE%B5%CF%80%CE%B1%CF%8D%CE%BB%CE%B5%CE%B9%CF%82-%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BD-%CE%BA%CF%81%CE%AE%CF%84%CE%B7?limitstart=0#ixzz4eowdCTWJ
