Αθανάσιος Πικρός
Ο ΛΟΓΙΟΣ ΑΡΧΙΑΤΡΟΣ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΚΡΗΤΙΚΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ
TOY ΔΡ. ΑΝΔΡΕΑ ΜΑΝΙΟΥ
Διευθυντή ΕΣΥ, ΠΑΓΝΗ (ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΣΜ ΧΑΛΚΙΑΔΑΚΗ)
Ήταν γιατρός, σπουδαγμένος στο φημισμένο Πανεπιστήμιο της Πάντοβας, αλλά και άριστος φιλόλογος και σπου-
δαίος ποιητής. Βίωσε τα πολεμικά γεγονότα της εποχής του, θρήνησε τον μονάκριβο γιο του, που χάθηκε στη μεγάλη
μάχη της Μεσαράς, πιθανότατα τον Ιούλιο του 1647, και μας άφησε ένα σπουδαίο έργο-μαρτυρία για τον Κρητικό Πόλεμο (1645-1669). Ήταν γέρος και μόνος πια όταν άρχισε να γράφει...
Γεννήθηκε περίπου στο τέλος της 8ης
δεκαετίας του 16ου μ.Χ. αιώνα. Κατά τον
Κωνσταντίνο Σάθα, μαθήτευσε δίπλα
στον λόγιο και κληρικό Μάξιμο Μαρ-
γούνιο, γεγονός όμως που δεν ευσταθεί,
καθώς ο Μάξιμος Μαργούνιος διέμενε
στη Βενετία ήδη από το 15851
. Το 1602
μετακόμισε στη Βενετία και διδάχτηκε
την ιατρική στο Πανεπιστήμιο της Πά-
δοβας. Στο Μεγάλο Κάστρο γύρισε με
τον τίτλο Doctor philosophiae ac Medicinae,
ενώ η ενετική πολιτεία τον τίμησε
απονέμοντάς του τον τίτλο του Γενικού
Αρχιάτρου, τον οποίο έφερε μέχρι το
τέλος της ζωής του, το 1664. Ο Ν. Τω-
μαδάκης τοποθετεί τον θάνατό του με-
ταγενέστερα, αφού, όπως λέει, γνώρισε
προσωπικά και γενεαλόγησε υμνογρα-
φικά τον μαρκήσιο Βίλλα (De Ville), που
έφτασε στο Χάνδακα το 1666.
Με τη συγγραφή του ποιήματος για τον Κρητικό Πόλεμο, ο Πι-
κρός προσπάθησε να απαλύνει το πόνο που του προκάλεσε η
απώλεια του μονάκριβου γιου του. Έχοντας χάσει πρωτύτερα τη
γυναίκα του, γέρος και μόνος πια, βρήκε παρηγοριά στο γράψιμο
ενός ποιητικού έργου στα πρότυπα των ομηρικών επών. Λίγο
προτού πεθάνει, πιθανότατα το 1666, παραδίδει το κείμενο του
ποιήματος στον μαρκήσιο Βίλλα. Ευτυχώς γι’ αυτόν, πεθαίνει προ-
τού πέσει το Μεγάλο Κάστρο. Το κείμενο, άγνωστο πώς, βρέθηκε
στα Επτάνησα, όπου το βρήκε και το εξέδωσε ο λόγιος Κων-
σταντίνος Σάθας. Ο αρχίατροςΑθανάσιος Πικρός, χωρίς να είναι
ιστορικός, απέδωσε με αρκούντως ελληνοπρεπή τρόπο την ιστο-
ρία του τόπου του κατά την ταραγμένη εποχή που έζησε.
Πικρός ή Σκληρός
Δύο είναι οι εκδοχές και για το πραγματικό επώνυμο του ιατρού
και ποιητή. Περισσότερο έγκυρη είναι αυτή που τον φέρει με το
όνομα Πικρός, αφού ο ίδιος ο ποιητής, στον πρόλογο του ποι-
ήματος για τον Κρητικό Πόλεμο, αναφέρεται στον εαυτό του ως
εξής: «Αθανασίου εκ Πικρίδων ιατρού». Ο ίδιος ο Σάθας, ο οποίος
βρήκε το χειρόγραφο του Πικρού σε ένα παντοπωλείο στα Επτά-
νησα το 1865, μολονότι «τον έγραψε και τον επέβαλλε ως
Σκληρό», σημειώνει ότι «ουδέποτε παυσάμενος την καλλιέργειαν
των μουσών, είχε καταρτίσει αξιόλογον βιβλιοθήκην, εφ’ εκάστου
τεύχους της οποίας έγραφε το εξής δίστιχον:
Πικρός επίκλην, τούνομα δ’ είκελος αθανάτοισιν,
Ιατρός δε τέχνην, κτήσατο την δε βίβλον».
Με την εκδοχή αυτή συντάσσεται και ο Ν. Τωμαδάκης, επιση-
μαίνοντας ότι ο Αθανάσιος δεν ήταν Αμαριώτης, αλλά «βυζαν-
τιακής καταγωγής, του παππού του καταφυγόντος εν Κρήτη μετά
την Άλωσιν (1453)», και χαρακτηρίζει την καθιέρωση του
