http://ellinonfos.gr/ena-agnosto-dokimio-tou-volterou-gia-tin-poliorkia-tou-chandaka/
Κείμενο, μετάφραση, απόδοση στα Ελληνικά Αλέκος Α. Ανδρικάκης andrikakis@patris.gr
Η πολιορκία του Χάνδακα έμοιαζε με αυτήν της Τροίας
Ένα άγνωστο δοκίμιο του Βολταίρου για τον Κρητικό Πόλεμο
πολιορκία του Χάνδακα, διά χειρός Βολταίρου
Η αφορμή του Κρητικού Πολέμου, ο Μοροζίνι, ο Κιοπρουλή, ο δούκας του Μπωφόρ και ο θάνατός του, η συνθηκολόγηση για την παράδοση της πολιτείας
1645
Ο γιος του, Ιμπραήμ, είχε την ίδια ακόλαστη ζωή με τον πατέρα του, με μεγαλύτερες αδυναμίες και καθόλου θάρρος. Βασίλευε ακόμη όταν οι Τούρκοι κατέκτησαν τη νήσο Κάνδια και δεν απέμενε τίποτε περισσότερο να κατακτήσουν παρά μόνο την πρωτεύουσα και μερικά φρούρια, που αμύνονταν επί 24 χρόνια.
Αυτό το νησί, τόσο φημισμένο στην αρχαία ιστορία για τους νόμους, τις τέχνες και ακόμη τους μύθους του, είχε κυριευθεί από τους Μωαμεθανούς Άραβες στις αρχές του 9ου αιώνα. Αυτοί έκτισαν την πόλη του Χάνδακα (Candia) απ’ την οποία πήρε όλο το νησί το όνομά του. Οι Έλληνες αυτοκράτορες τούς εκδίωξαν μετά από 80 χρόνια (σ.σ.: εννοεί τους Βυζαντινούς αυτοκράτορες, όμως χρειάστηκαν πολύ περισσότερα χρόνια για να επανακτήσουν την Κρήτη, καθώς η Αραβοκρατία κράτησε από το 828 μ.Χ. μέχρι την απελευθέρωση από τον Νικηφόρο Φωκά, το 961 μ.Χ.). Όμως στα χρόνια των σταυροφόρων, όταν οι Λατίνοι πρίγκιπες εντάχθηκαν στη συμμαχία για να βοηθήσουν την Κωνσταντινούπολη, και όταν, αντί να την υπερασπιστούν, λεηλάτησαν την Ελληνική αυτοκρατορία, οι Βενετσιάνοι αγόρασαν το νησί της Κάνδιας, και είχαν την τύχη να το διατηρήσουν.
Μια εξαιρετικού χαρακτήρα περιπέτεια, που έχει κάτι από τον αέρα ενός ρομάντζου, οδήγησε στη συγκέντρωση του Οθωμανικού στρατού εναντίον της Κάνδιας. Έξι Μαλτέζικες γαλέρες κατέλαβαν μια Τουρκική βασσέλα και την οδήγησαν, μαζί με τη λεία απ’ αυτήν, σ’ ένα λιμάνι του νησιού, που ονομάζεται Καλοί Λιμένες. Λέγεται ότι αυτός ο Τουρκικός στόλος μετέφερε έναν γιο του σουλτάνου. Οι άνθρωποι λένε ότι ο Κισλάρ αγάς, ο αρχηγός των μαύρων ευνούχων, με αρκετούς αξιωματικούς από το σεράι, βρίσκονταν στην ίδια βασσέλα, και αυτό το παιδί το φρόντισαν με εξαιρετικό σεβασμό. Καθώς ο Κισλάρ αγάς σκοτώθηκε στη μάχη, οι αξιωματικοί δήλωσαν ότι εκείνο το νήπιο ήταν του Ιμπραήμ και ότι η μητέρα του στάλθηκε στην Αίγυπτο. Στη Μάλτα (σ.σ.: όπου οδηγήθηκε τελικά) του συμπεριφέρθηκαν για πολύ ως γιο του σουλτάνου, αναμένοντας τα λύτρα που αναλογούσαν στην υψηλή καταγωγή του. Ο σουλτάνος όμως ουδέποτε θα μπορούσε να καταδεχτεί να προτείνει λύτρα. Είτε επειδή δεν θα επέλεγε, τελικά, να συνθηκολογήσει με τους ιππότες της Μάλτας, είτε επειδή ο φυλακισμένος δεν ήταν πραγματικός γιος του. Τελικά ο υποτιθέμενος πρίγκιπας αφού αφέθηκε από τους Μαλτέζους, έγινε Δομινικανός ιερέας και επί μακρόν ήταν γνωστός με το όνομα πατήρ Οθωμανός (Ottoman father). Οι Δομινικανοί υπερηφανεύονταν από τότε ότι ο γιος του σουλτάνου ήταν μέλος του θρησκευτικού τάγματός τους.
Οι Τούρκοι, ανίκανοι να πάρουν εκδίκηση από τη Μάλτα, της οποίας οι απρόσιτοι βράχοι αποτελούσαν άμυνα απέναντι σ’ όλη την Οθωμανική δύναμη, ξέσπασαν όλη την αγανάκτησή τους στη Βενετία. Κατηγόρησαν αυτή τη δημοκρατία ότι υποδέχτηκε τη λεία των Μαλτέζων στο λιμάνι της, παραβιάζοντας τις συμφωνίες ανάμεσα στις δύο δυνάμεις. Ένας Τουρκικός στόλος εμφανίστηκε τότε έξω από την Κάνδια. Οι στρατιές τους αποβιβάστηκαν και έγιναν κύριοι των Χανίων και πολύ σύντομα ολόκληρου του νησιού.
1648
Ο Ιμπραήμ δεν είχε συμμετοχή σ’ αυτό το γεγονός. Οι μεγαλύτερες επιχειρήσεις εκτελέστηκαν μερικές φορές κάτω από την αδυναμία του. Οι γενίτσαροι ασφαλώς ήταν κυρίαρχοι στο βασίλειο του Ιμπραήμ. Αυτοί κατακτούσαν, όχι γι αυτόν, αλλά για τον εαυτό τους και την αυτοκρατορία. Τελικά αυτός ο πρίγκιπας (σ.σ.: εννοεί τον σουλτάνο Ιμπραήμ) εκθρονίστηκε με απόφαση του μουφτή και του διβανίου. Η Τουρκική αυτοκρατορία έγινε μια καθαρή δημοκρατία. Γι αυτό μετά τον εγκλεισμό του σουλτάνου στα διαμερίσματα των γυναικών του, δεν εγκατέστησαν άλλο αυτοκράτορα, αλλά συνέχισαν να κυβερνούν στο όνομα ενός σουλτάνου, απ’ τον οποίο δεν θα έπρεπε να υποφέρει άλλο το βασίλειο.
1649
………………………….
Η πολιορκία του Χάνδακα έμοιαζε με αυτή της Τροίας. Οι Τούρκοι κάποιες φορές απειλούσαν την πόλη κι άλλοτε βρίσκονταν πολιορκούμενοι στα Χανιά, που είχαν ως βασικό φρούριό τους.
Ουδέποτε οι Βενετσιάνοι έδειξαν περισσότερη αποφασιστικότητα ή κουράγιο. Χτύπησαν τον τουρκικό στόλο πολλές φορές. Οι θησαυροί του Αγίου Μάρκου εξαντλήθηκαν για τη στρατολογία δυνάμεων.
Οι αναταραχές στο Σεράι και οι εισβολές των Τούρκων στην Ουγγαρία επέβαλαν ώστε για πολλά χρόνια η πολιορκία να εξελίσσεται αργά. Όμως ουδέποτε διακόπηκε εντελώς.
Τελικά, το 1667, ο Αχμέτ Κιουπρολί ή Κιουπερλί, μέγας βεζίρης στον Μεχμέτ τον Δ΄ (σ.σ.: γιο του Ιμπραήμ), και γιος ενός άλλου μεγάλου βεζίρη, κορύφωσε την πολιορκία του Χάνδακα, τον οποίο υπερασπιζόταν εκείνη την εποχή ο αρχιστράτηγος Μοροζίνι και ο Σαιντ Αντρέ Μοντμπρούν, ένας Γάλλος αξιωματικός, στον οποίο η σύγκλητος της Βενετίας εμπιστεύτηκε την ηγεσία των χερσαίων δυνάμεών της.
Ο Χάνδακας ουδέποτε θα καταλαμβανόταν αν οι Χριστιανοί πρίγκιπες ακολουθούσαν το παράδειγμα του Λουδοβίκου ΙΔ΄, ο οποίος το 1669 έστειλε 6 ή 7.000 άνδρες σε βοήθεια της πόλης, υπό τις διαταγές των δουκών του Μπωφόρ και του Νοάιγ. Το λιμάνι ήταν πάντα ανοικτό. Έτσι δεν υπήρχε ανάγκη παρά μόνο για αδιάκοπο ανεφοδιασμό των στρατευμάτων προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι επιθέσεις των γενιτσάρων. Η δημοκρατία (της Βενετίας) δεν μπορούσε να συγκεντρώσει έναν ικανοποιητικό αριθμό ανδρών. Ο δούκας του Μπωφόρ, αφού τοποθετήθηκε ως επικεφαλής των Γάλλων ευγενών, επιτέθηκε εναντίον των Τούρκων στα χαρακώματά τους, και κατέστρεψε τα πολεμικά τους έργα. Όμως, καθώς μια αποθήκη πυρίτιδας και χειροβομβίδων ανατινάχτηκε τυχαία σ’ αυτά τα χαρακώματα, το σύνολο των καρπών αυτής της ένδοξης επιχείρησης χάθηκε. Πιστεύοντας οι Γάλλοι ότι το έδαφος ήταν υπονομευμένο, υποχώρησαν μέσα σε σύγχυση και οι Τούρκοι τούς ακολούθησαν. Ο δούκας του Μπωφόρ και ένας μεγάλος αριθμός Γάλλων αξιωματικών, σκοτώθηκαν σ’ αυτή την επιχείρηση.
Έτσι ο Λουδοβίκος ο ΙΔ’, αν και σύμμαχος με την Οθωμανική Αυτοκρατορία, βοήθησε ανοικτά τους Βενετσιάνους, και στη συνέχεια τους Γερμανούς εναντίον αυτής της αυτοκρατορίας, χωρίς εκφραστεί απ’ τους Οθωμανούς έντονης δυσαρέσκεια. Δεν είναι γνωστή η αιτία για την οποία ο ηγεμόνας ανακάλεσε αμέσως μετά τις δυνάμεις του από τον Χάνδακα. Ο δούκας του Νοάιγ, στον οποίο μεταβιβάστηκε η διοίκηση μετά το θάνατο του δούκα του Μπωφόρ, ήταν πεπεισμένος ότι η πόλη δεν θα μπορούσε να αντέξει άλλο την πολιορκία των Τούρκων. Ο αρχιστράτηγος Φραντζέσκο Μοροζίνι, ο οποίος για τόσο χρόνο άντεξε στην περίφημη πολιορκία, μπορούσε να εγκαταλείψει τα ερείπια χωρίς συνθηκολόγηση και να διαφύγει μέσω θαλάσσης, που ήταν πάντα ανοικτός δρόμος. Όμως η συνθηκολόγηση ήταν ο τρόπος προκειμένου να διασώσει για λογαριασμό της δημοκρατίας κάποιες περιοχές στο νησί, και παράλληλα θα θεωρείτο ως μια συμφωνία ειρήνης. Με την κατάληψη του Χάνδακα, ο βεζίρης Αχμέτ Κιουπρολί πήρε όλη τη φήμη και τη δόξα του στρατού των Οθωμανών.
1669
Ως εκ τούτου, ο βεζίρης και ο Μοροζίνι συμφώνησαν για ειρήνη, το βραβείο για την οποία ήταν η πόλη του Χάνδακα, που είχε γίνει στάχτες.
Μόνο περίπου 20 ανάπηροι Χριστιανοί έμειναν πίσω. Ουδέποτε οι Χριστιανοί έκαναν πιο τιμητική συνθηκολόγηση με τους Τούρκους, ούτε αυτό το έθνος προσέφερε ποτέ μια καλύτερη συμφωνία. Ο Μοροζίνι είχε την άδεια να πάρει μαζί του όλα τα κανόνια τα οποία είχε φέρει στον Χάνδακα κατά τη διάρκεια του πολέμου. Ο βεζίρης τού έστειλε βασσέλες για να μεταφέρουν εκείνους τους κατοίκους που δεν μπόρεσαν να βρουν θέση στα Βενετσιάνικα πλοία. Ακόμη έδωσε 500 τσεκίνια στον πολίτη ο οποίος εμφανίστηκε σ’ αυτόν με τα κλειδιά (της πόλης) και 200 στους υπόλοιπους της συνοδείας. Τούρκοι και Βενετσιάνοι αντάλλαξαν επισκέψεις σαν σύμμαχα κράτη, μέχρι την ημέρα της αναχώρησης.
Ο Κιουπριολί, ο κατακτητής του Χάνδακα, ήταν ένας από τους καλύτερους στρατηγούς στην Ευρώπη κι ένας από τους σημαντικότερους πρεσβευτές, και ταυτόχρονα άνθρωπος δίκαιος και ανθρωπιστής. Κέρδισε την αιώνια δόξα σ’ αυτόν τον μακρύ πόλεμο, στον οποίο οι ίδιοι οι Τούρκοι αναγνώρισαν ότι έχασαν 200.000 άνδρες.
Οι Μοροζίνι (επειδή υπήρχαν τέσσερις με αυτό το όνομα στην πολιορκούμενη πόλη), οι Κορνάροι, οι Γκιουστινιάνοι, οι Μπενζονίς, ο μαρκήσιος του Σαιντ Αντρέ Μοντμπρούν, ο μαρκήσιος του Φορτενάκ, έκαναν τα ονόματά τους φημισμένα σ’ όλη την Ευρώπη. Αυτή η πολιορκία έχει δικαίως συγκριθεί με αυτή της Τροίας.
Ο μέγας βεζίρης είχε έναν Έλληνα μαζί του που του είχαν δώσει το προσωνύμιο Οδυσσέας. Το όνομά του ήταν Παγανώτος (sic-σ.σ.: φυσικά ήταν Παναγιώτης Νικούσιος).
Ο Πρίγκιπας Κανεμίρ υποστήριξε ότι αυτός ο Έλληνας οδήγησε σε απόφαση συνθηκολόγησης το συμβούλιο του Χάνδακα, μέσω ενός τεχνάσματος ανάλογου του Οδυσσέα. Γαλλικός στόλος με προμήθειες κατευθυνόταν στον Χάνδακα. Ο Παναγιώτης οργάνωσε έναν αριθμό Τουρκικών πλοίων που ύψωσαν τη Γαλλική σημαία και βγήκαν στη θάλασσα τη νύχτα. Την επόμενη ημέρα αυτά έφτασαν εκεί όπου ήταν αγκυροβολημένος ο Οθωμανικός στόλος, ο οποίος τα υποδέχτηκε με κανονιοβολισμούς ικανοποίησης. Ο Παναγιώτης, ο οποίος διαπραγματευόταν με το πολεμικό συμβούλιο του Χάνδακα, τους έκανε να πιστέψουν ότι ο βασιλιάς της Γαλλίας είχε εγκαταλείψει τη δημοκρατία (της Βενετίας) προκειμένου να εξυπηρετήσει τους συμμάχους του Τούρκους. Αυτό το τέχνασμα επιτάχυνε τη συνθηκολόγηση.
Ο αρχιστράτηγος Μοροζίνι κατηγορήθηκε ενώπιον της συγκλήτου για προδοσία της πατρίδας του. Η υπεράσπισή του ήταν σκληρή όσο και οι κατηγορίες που του απευθύνθηκαν. Κι αυτό αποτελεί μια απομίμηση των αρχαίων δημοκρατιών της Ελλάδας και κυρίως της Ρώμης (σ.σ.: αναφέρεται προφανώς στις περίφημες δίκες της αρχαιότητας, όπως του Σωκράτη).
Ο Μοροζίνι αποκαταστάθηκε ακόμη περισσότερο με την κατάληψη της Πελοπονννήσου, που τώρα ονομάζεται Μοριάς, μια κτήση την οποία οι Βενετσιάνοι δεν χάρηκαν για πολύ. Αυτός ο μεγάλος άνδρας πέθανε ως δόγης και άφησε πίσω του φήμη που πιθανώς θα διαρκέσει όσο θα υπάρχει η Βενετία.
