Οι τελευταίες μέρες του Χάνδακα

ΟΙ ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΗΜΕΡΕΣ ΤΟΥ ΧΑΝΔΑΚΑ
Μια φανταστική αφήγηση του conte Stavro Mudufari

(απο το περιοδικό Στιγμές) ενα πολυ ωραιο ιστορικο φανταστικό
μινι αφηγημα του Στρ.Μουντουφάρη)

http://stigmes.gr/gr/grpages/articles/handaka.htm

Χάνδακας 2 Ιουνίου 1669 

Ο ήλιος ξεπρόβαλλε για άλλη μια φορά πάνω από τη λαβωμένη πόλη και εγώ αναρωτιέμαι αν αυτή η μέρα που μόλις ξεκινά θα είναι η τελευταία... Πόσες φορές στα 22 αυτά χρόνια δεν έχω κάνει την ίδια ερώτηση στον εαυτό μου. Πόσες φορές δεν είδα το τέλος να έρχεται τόσο κοντά και ν απομακρύνεται ξαφνικά και απρόσμενα δίνοντας παράταση ζωής σε ένα βέβαιο πια ετοιμοθάνατο κάστρο.
Χθες στη Λότζια όλοι οι Ευγενείς συζητούσαν για το επερχόμενο τέλος και άρχισαν δειλά δειλά να σκέφτονται τον τρόπο με τον οποίο θα φύγουν από το Χάνδακα... Οι πολεμικές επιχειρήσεις μαίνονται σε όλα τα μέτωπα με όλο και μεγαλύτερη μανία. Οι μάχες κάτω από την πόλη, στις στοές που σκάβουν αμυνόμενοι και επιτιθέμενοι καθημερινά, δεν έχουν σταματήσει ούτε λεπτό. Και το αίμα ρέει άφθονο πάνω στα μεγαλόπρεπα τείχη του πάλαι ποτέ κραταιού Χάνδακα που ζει πια τις τελευταίες του μέρες και νύκτες.
Ψίθυροι απ άκρου σ άκρου της πόλης κάνουν λόγο για μυστικές διαπραγματεύσεις του Μοροζίνι με σκοπό να διασώσει τα πολύτιμα κειμήλια του Χάνδακα, τα αρχεία της Γαληνοτάτης και να εξασφαλίσει την διαφυγή των κατοίκων. Και οι ψίθυροι αυτοί είναι επίμονοι και ανησυχητικοί.... Γιατί ο Φραντσέσκο Μοροζίνι ποτέ δεν μίλησε για το επερχόμενο τέλος, ελπίζοντας στην σωτήρια επέμβαση των Χριστιανικών δυνάμεων. 

 

Χάνδακας 18 Ιουνίου 1969
Ο απόρθητος Χάνδακας λυγίζει. Ο λέοντας της Γαληνοτάτης λαβωμένος κοιτά απελπισμένος το πέλαγος από την Rocca al mare ⁽¹⁾  ζητώντας βοήθεια από τις Χριστιανικές δυνάμεις. Και η βοήθεια αυτή φαίνεται ότι έρχεται επιτέλους. Χθες ο Γενικός προβλέπτης μου εμπιστεύθηκε ότι ο Duc de Νavaille βρίσκεται κοντά στις ακτές της  Candia 

Ο Γάλλος στρατηγός συνοδεύεται από το ναύαρχο Francois de Vendom,  Δούκα του Βeaufort και τους στρατηγούς Colbert και  Βresse. Η στρατιά που διοικούν αποτελείται από 6.000 άνδρες.
Είναι η τελευταία λύση για να σωθεί το στολίδι της Μεσογείου από τους Τούρκους που έχουν βάψει με αίμα τα πανίσχυρα τείχη της πόλης και ολόκληρο το νησί. Ο  Μοrosini χαμογελά.
Είναι από τις σπάνιες φορές που τον βλέπω να αισιοδοξεί για τη μοίρα του Χάνδακα. Από τα παράθυρα της Loggia κοιτά το πέλαγος. Το ίδιο και εγώ.
Ισως τελικά πάνε όλα καλά. Ισως η πόλη σωθεί. Το ελπίζω....

Χάνδακας 26 Ιουνίου 1669
Ο θρήνος ακούγεται απ άκρου σ άκρου στο Χάνδακα. Οι καπνοί έχουν σκεπάσει τον βαθυγάλανο ουρανό και το αίμα ρέει σαν ποτάμι στον προμαχώνα Σαμπιονάρα. 

Οι χριστιανικές δυνάμεις καταστράφηκαν το ξημέρωμα σβύνοντας μια μια τις τελευταίες ελπίδες που είχαν απομείνει. Το σχέδιο του Δούκα του Νavaille και του Δούκα Μποφώρ ήταν καλά οργανωμένο. Εξόρμησαν με τις δυνάμεις τους στα υψώματα της Χρυσοπηγής και διάσπασαν τις Τουρκικές θέσεις σκορπώντας τον πανικό στους εχθρούς. 

Η μοίρα όμως είχε το δικό της σχέδιο. Κανείς δεν κατάλαβε πως μια από τις αποθήκες πυρομαχικών που βρισκόταν εκεί εξερράγη. Ηταν τόσο ξαφνικό και απρόσμενο που χωρίς καλά καλά να το καταλάβουν βρέθηκαν παγιδευμένοι στον καλοφτιαγμένο ιστό του πανικού και του αίματος. 

Απ αυτή την τρομακτική έκρηξη σκοτώθηκαν πάνω από 500 Γάλλοι και γύρω στους 250 αξιωματικούς όπως μου είπε ο Δούκας Αquadetro ⁽³⁾ που πήγε στον τόπο της τραγωδίας. Η μεγαλύτερη όμως απώλεια είναι ο τραγικός θάνατος του Δούκα Μποφώρ. Σύμφωνα με τις μαρτυρίες των επιζώντων οι Τούρκοι εκμεταλλεύτηκαν την ευκαιρία και όρμησαν αμέσως μετά την τρομακτική έκρηξη στην αποθήκη των πυρομαχικών, ενάντια στην Χριστιανική στρατιά κατασφάζοντάς τους και τρέποντάς τους σε άτακτη φυγή. 

Τώρα πια το τέλος φαίνεται πολύ κοντινό. Ισως σε μερικές μέρες ή σε μερικούς μήνες ο Δούκας του Νavaille συγκλονισμένος από την τραγωδία σκέφθει να εγκαταλείψει την Candia.
Μια παγερή σιωπή έχει απλωθεί πια στο Χάνδακα. Κανείς δεν μιλάει. Σκυθρωπές φιγούρες προσεύχονται στον Αγιο Μάρκο. Οι ορθόδοξοι παρακαλούν το Θεό και συρρέουν στις εκκλησίες .
Χθες τελέστηκε ολονύκτια στην Αγία Μαρία των Αγγέλων ⁽⁴⁾ στα Βeccharia ⁽⁵⁾. Ο πρωτόπαπας των ορθοδόξων ζήτησε από το Θεό να βοηθήσει τον λαβωμένο Χάνδακα ενώ στον Αγιο Τίτο πλήθος κατοίκων επικαλέστηκε τη χάρη της Μεσοπαντιτισσας ⁽⁶⁾. 

Εγώ άναψα ένα κερί στην Παναγία του Φόρου ⁽⁷⁾ και σιωπηλός έκανα μια βόλτα στα σοκάκια του Χάνδακα ακούγοντας από τον καλό μου φίλο τον Αndrea Fiorille ⁽⁸⁾ τα δυσάρεστα νέα από την επαρχία.
Οι δύστυχοι κάτοικοι υποφέρουν. Οσα χωριά δεν έχουν ακόμα πατηθεί από τον βάρβαρο κατακτητή αντιστέκονται σθεναρά. Το αίμα έχει ποτίσει όμως το χώμα του νησιού.

Χάνδακας 3 Ιουλίου 1669
Πρώτη φορά στη ζωή μου ένιωσα τόσο τρόμο. Η αποστολή που μου ανέθεσε ο γραμματέας του Δούκα μετά από εντολή του ίδιου του Προβλεπτή ήταν επικίνδυνη και ιδιαίτερα παράτολμη. Δεν γινόταν όμως διαφορετικά. Επρεπε να κατανικήσω τον τρόμο μου και να δεκτώ. Να δεκτώ να βγω από τον Χάνδακα μέσα από τις στοές που έχουν σκάψει οι πολιορκημένοι σ όλη σχεδόν την περίμετρο των τειχών.
Οι στοές (9) αυτές έχουν μήκος πολλών χιλιομέτρων και αποτέλεσαν το σκηνικό πολλών στρατιωτικών επιχειρήσεων καθώς την ίδια τακτική ακολουθούν οι Τούρκοι σκάβοντας τις δικές τους mine κάτω από τα τείχη του Χάνδακα.
Η δική μου αποστολή ήταν να βγω από τα τείχη και να ψάξω να βρω ένα πληροφοριοδότη μας ο οποίος θα είχε συλλέξει πολύτιμα στοιχεία για τις θέσεις των Τούρκων. Επέλεξα να ακολουθήσω τον πιο ασφαλή δρόμο μέσα από τις στοές που βρίσκονται έξω από την πύλη του Παντοκράτορα.
Σύρθηκα για χιλιόμετρα ολόκληρα μέσα στις σκοτεινές υγρές στοές. Με τις ρίζες από τα φυτά να κρέμονται σαν μακριά κορδόνια ως το δάπεδο των καλολαξευμένων στην κουσκούρα στοών, με τα τρωκτικά και τα έντομα να καιροφυλακτούν στις γωνίες και τον τρόμο να κατατρώει το κορμί μου κατάφερα να βγω έξω στο φως και να τον συναντήσω.
Μου έδωσε ένα διπλωμένο χαρτί λέγοντάς μου δύο τρεις πετακτές κουβέντες προτού χαθεί στο βάθος του μικρού δρόμου. Και γω χωρίς να χάσω καιρό διάβασα τις πληροφορίες που περιείχε και εξαφάνισα το χαρτί αφού πρώτα το έκοψα σε μικρά κομμάτια και τα έθαψα σε διαφορετικά σημεία κάτω από το χώμα επιστρέφοντας στη γνώριμη πια διαδρομή των στοών.
Τα στοιχεία ήταν σημαντικά και θα τα εύρισκε πολύτιμα ο ανηψιός του παπά Κλήμη του 9ου V. Rospigliosi που έφτασε σήμερα στο Χάνδακα ως αρχηγός του ενωμένου Χριστιανικού στόλου.

Χάνδακας 10 Ιουλίου 1669
Οι  μάχες συνεχίζονται. Ομως οι ήχοι δεν φτάνουν στ αφτιά μας. Τα κλειστά παράθυρα και οι ασφαλισμένες πόρτες όπου γίνεται η σημαντικότερη ίσως σύσκεψη για τη μοίρα του Χάνδακα δεν αφήνουν τον απόηχο των μαχών να φτάσει ως εμάς.
Οι αρχηγοί των Ενωμένων Χριστιανικών δυνάμεων συζητούν εδώ και ώρα για τη μεγάλη ναυτική επίθεση που θα γίνει αυτές τις μέρες. Οι λύσεις που θα βγάλουν την πόλη από το αδιέξοδο συζητούνται σε έντονο ύφος. Η αγωνία, η προσμονή για την έκβαση της επιχείρησης και η κούραση από την εικοσιδυάχρονη πολιορκία του Χάνδακα είναι συναισθήματα χαραγμένα στα πρόσωπα όλων μας. Οπως χαραγμένη είναι και η ελπίδα.
Το σχέδιο είναι το μόνο κατά τη γνώμη μου που θα μπορούσε να δώσει κάποιο αποτέλεσμα. Ο στόλος θα παραταχθεί κατά μήκος της παραλίας του Χάνδακα, από τον Γιόφυρο ως τον προμαχώνα του Αγίου Ανδρέα με σκοπό τον κανονιοβολισμό των Τουρκικών θέσεων ώστε να μπορέσουν οι δικοί μας να πραγματοποιήσουν την έξοδο.
Αν όλα πάνε καλά ίσως καταφέρουμε να κερδίσουμε πολύτιμο χρόνο, που θα μας επιτρέψει μια γενική αντεπίθεση.

Χάνδακας 24 Ιουλίου 1669
Ο ουρανός έχει σκοτεινιάσει από τους καπνούς της μάχης.  Η ορατότητα από την θυρίδα στα βόρεια της Rocca al mare δεν μου επιτρέπει να διακρίνω καθαρά τις δυνάμεις μας πενηνταοκτώ καράβια με οπλισμό από 1100 κανόνια έχουν αναπτυχθεί σε όλο το μήκος από τον Γιόφυρο ως τον προμαχώνα του Αγίου Ανδρέα. Εκεί ακριβώς βρίσκονται 7 γαλέρες και 8 ιστιοφόρα. Το πλοίο όμως που τραβά το βλέμμα μας είναι η υποναυαρχίδα του Γαλλικού στόλου με την οποία είχε έρθει στο Χάνδακα ο  Duc De Νavaille. Είναι το περήφανο  La Τherese.
Ανελέητη η μάχη, αμέτρητα τα κορμιά που επιπλέουν στα νερά και αυτά που κείτονται καταγής σε όλο το πεδίο της σκληρής μάχης. Ο Χάνδακας δίνει ίσως την κρισιμότερη μάχη του.
Αυτό όμως που συνέβη ξαφνικά δεν μπορούσε να το περιμένει κανείς. Και εγώ ο ίδιος αδυνατώ να το περιγράψω. Η έκρηξη που συγκλόνισε τα σωθικά του La Τherese ήταν η ισχυρότερη που έχω ακούσει. Τρεις ώρες μετά τον ανελέητο κανονιοβολισμό η πυριτιδαποθήκη της υποναυαρχίδας του Γαλλικού στόλου τινάχθηκε στον αέρα. Η έκρηξη προκάλεσε μεγάλες ζημιές στα διπλανά πλοία και οδήγησε το  La Τherese στον υγρό του τάφο συμπαρασύροντας μαζί του δεκάδες ναυτικούς.
Η μάχη είχε κριθεί. Το ηθικό των Τούρκων αναπτερώθηκε ενώ οι Χριστιανοί οπισθοχωρούσαν. Το τέλος ήταν πια ορατό. Και οι ελπίδες ακολούθησαν την σιωπηλή πορεία του La Τherese προς τον βυθό, τον θάνατο και τη λήθη.

Χάνδακας 27 Σεπτεμβρίου 1669
Η πόλη χάνεται από τα μάτια μας. Η συμφωνία που υπέγραψαν στις 16 Σεπτεμβρίου οι εκπρόσωποι του Κιοπρουλί και του Μοροζίνι τηρήθηκε στο έπακρο. Ο Χάνδακας έχει εκκενωθεί.
Οι πρόσφυγες έχουν πάρει το δρόμο που οδηγεί μίλια μακριά από το Χάνδακα και τα πέντε πλοία με το αρχεικό υλικό τραβούν το δικό τους δρόμο προς τη Βενετία.
Σκέφτομαι ότι ίσως τα πράγματα να ήταν διαφορετικά αν ο Αndrea Βarozzi δεν αυτομολούσε το Νοέμβρη του 1667 προδίδοντας στον Κιουταχή τα ασθενή σημεία της οχύρωσης του Χάνδακα. Ισως όμως αυτή να ήταν η μοίρα της πόλης Μια μοίρα τραγική.
Ο Χάνδακας φαίνεται πια σαν μια μικρή κουκίδα στο βάθος του ορίζοντα. Πάνω του ένα σκούρο σύννεφο προμηνύει καταιγίδα. Μια καταιγίδα αιώνων.... Που μόλις ξεκίνησε.

Σημειώσεις

1. Rocca al mare (Βράχος  στη θάλασσα): Το Βενετσιάνικο φρούριο γνωστό ως Κούλες
2. Candia Η πόλη του Ηρακλείου αλλά και όλη η Κρήτη κατά τους Ενετούς
3.  Δούκας Αquadetro: Φανταστικό πρόσωπο
4. Αγία Μαρία των Αγγέλων (Santa Μaria degli Αngeli) Μια από τις ιστορικότερες εκκλησίες του Χάνδακα. Αναφέρεται σε έγγραφο του 1320 ως Santa Μaria degli Αngeli in Βecharia. Ηταν η έδρα του πρωτοπαπα των Ορθοδόξων και βρισκόταν στην αρχή της σημερινής Λεωφόρου Καλοκαιρινού. Σώζονται τμήματα της μέσα σε καταστήματα.
5. Βecharia Σφαγεία: Ολόκληρη η συνοικία που βρισκόταν η Εκκλησία της Αγίας Μαρίας του Αγγέλων ονομαζόταν έτσι επειδή  εκεί υπήρχαν τα σφαγεία του Χάνδακα. Μάλιστα μνημονεύονται προσπάθειες του πρωτόπαπα να φύγουν τα σφαγεία από   εκεί.
6. Μεσοπαντίτισσα:  Ιστορική  θαυματουργή εικόνα της Παναγίας που βρισκόταν στο ναό του Αγίου Τίτου. Με την πτώση του Χάνδακα   στους Τούρκους μεταφέρθηκε στην Βενετία όπου και βρίσκεται ως σήμερα.
7. Παναγία του Φόρου: Μια ακόμα ιστορική εκκλησία του Χάνδακα που βρισκόταν στη θέση του σημερινού ξενοδοχείου  Εl Greco στο Μειντάνι
8. Αndrea Fiorille: Φανταστικό  πρόσωπο
9. Στοές:  Η  ύπαρξή τους επιβεβαιώθηκε σχετικά πρόσφατα. Συγκεκριμένα τον Μάιο του 1997 στο οικόπεδο της οδού Πυράνθου κατά τις εργασίες εκσκαφής για την ανέγερση σχολικού συγκροτήματος ήρθε στο φως τμήμα των  υπογείων αυτών  στοών που λεγόταν mine από τους Βενετούς